Μιλήσαμε με την Ντίντα Καπιτζόγλου, διαιτολόγο-διατροφολόγο, για να ρίξουμε λίγο φως στην ευαίσθητη σχέση των παιδιών με το φαγητό.
To Junior Master Chef τελείωσε. 12 μικρά παιδιά έδειξαν πόσο καλά μπορούν να μαγειρέψουν. Αλλά κάτι μας έλειψε σε αυτή την εκπομπή… Το να δούμε πόσο καλά μπορούν τελικά να τραφούν τα σημερινά παιδιά. Μπορούν άραγε; Μιλήσαμε με την Ντίντα Καπιτζόγλου, διαιτολόγο-διατροφολόγο, για να ρίξουμε λίγο φως στην ευαίσθητη σχέση των παιδιών με το φαγητό.
Πώς βλέπετε το θέμα της παιδικής διατροφής στην Ελλάδα;
Δυστυχώς τα νέα για τα αγαπημένα μας παιδιά που μεγαλώνουν στην Ελλάδα δεν είναι καλά. Είμαστε πρώτοι σε ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στην Ευρώπη και τρίτοι στην παγκόσμια κατάταξη. Αυτή είναι μια πρωτιά που δεν μας κάνει και τόσο περήφανους.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Ότι τα παιδιά στη χώρα μας έχουν περισσότερο επιβαρημένη υγεία, ότι κινδυνεύουν περισσότερο από όσα νοσήματα σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως τα καρδιαγγειακά, ο διαβήτης τύπου II, η υπερχοληστεριναιμία (υψηλή χοληστερίνη). Σημαίνει ότι η κακή διατροφή μπορεί να τα οδηγήσει σε προβλήματα ανάπτυξης, σε αναιμία από έλλειψη σιδήρου κ.λπ. Ότι γίνονται πιο ευάλωτα σε συχνά κρυολογήματα και ιώσεις λόγω ανίσχυρου ανοσοποιητικού συστήματος. Και ας μην παραβλέπουμε ότι ζητήματα βάρους κάνουν τα παιδιά μας ευάλωτα σε ρατσιστικά σχόλια που μπορούν να τραυματίσουν την ευαίσθητη ψυχολογία τους.
Γιατί πιστεύετε ότι μια χώρα όπως η δική μας με τόσο υγιείς βάσεις σε θέματα διατροφής έφτασε σε αυτό το σημείο;
Είναι πολλοί οι παράγοντες… Αρχικά πέσαμε στην παγίδα να υιοθετήσουμε τη χειρότερη πλευρά του δυτικού τρόπου ζωής. Βάλαμε τη διατροφή μας σε δεύτερη μοίρα. Ακόμα και ως γονείς, δε δίνουμε στη διατροφή την προτεραιότητα που χρειάζεται και αυτό φαίνεται από τα «σπάργανα» της υπόθεσης, από το πόσο λίγες εγκυμονούσες σε ποσοστιαία αναλογία ενδιαφέρονται για ένα ειδικό διαιτολόγιο. Ακόμα και το ποσοστό θηλασμού έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Όλα συρρικνώθηκαν: ο χρόνος μας, η σωματική δραστηριότητα, η διάθεσή μας να ασχοληθούμε
Δεν είναι όμως λίγο περίεργο που υπάρχει αυτό το φαινόμενο ενώ η πληροφόρησή μας για σωστή διατροφή έχει αυξηθεί, μέσω τηλεοπτικών εκπομπών, εξειδικευμένων περιοδικών υγείας κ.λπ.;
Ναι, είναι από τα οξύμωρα της εποχής μας. Όπως οξύμωρο είναι το πόσο ανθεί η βιομηχανία του έτοιμου και γρήγορου φαγητού, σε μια εποχή που έχουμε τόσα μαγειρικά ερεθίσματα στην τηλεόραση και στον Τύπο που μας ενθαρρύνουν να μπούμε στην κουζίνα – και να αποκτήσουμε τον έλεγχο των συστατικών που καταλήγουν στο στομάχι μας. Και δε μιλάμε για δίαιτα τώρα. Μιλάμε για ενασχόληση με την παρασκευή φαγητού, ή μάλλον για έλλειψη ενασχόλησης, που μάλλον είναι και η ρίζα του κακού.
Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε τα παιδιά μας να κάνουν σωστές επιλογές από μικρή ηλικία;
Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία έχουν την τάση να μιμούνται. Δεν μπορούμε να απαγορεύσουμε σε ένα παιδί να κάνει υπερβολές με γλυκά και ανθυγιεινά σνακ, όταν μας βλέπει να τα καταναλώνουμε εμείς καθημερινά. Και δεν μπορούμε να του δώσουμε το καλό παράδειγμα, όταν εμείς οι ίδιοι κάνουμε «εγκληματικές» και junk επιλογές στο φαγητό μας. Το θέμα είναι να είμαστε εμείς το παράδειγμα και να προτρέπουμε τα παιδιά να φάνε υγιεινά, μιλώντας τους για τα θετικά μιας ισορροπημένης διατροφής (υγεία, καλή ανάπτυξη, καλή πνευματική απόδοση). Επιχειρήματα του τύπου «φάε το φρούτο σου, γιατί τα καλά παιδιά τρώνε φρούτα», καλύτερα να τα αποφεύγουμε.
Ποια είναι τα πιο συνήθη λάθη μας;
Ένα λάθος είναι ότι χρησιμοποιούμε το φαγητό ως μέσο επιβράβευσης. Επίσης δεν πρέπει να αφήνουμε τα παιδιά να καλύπτουν συναισθηματικές τους ανάγκες τρώγοντας. Ένα ακόμα πρόβλημα είναι ότι μπορεί οι γονείς να βάζουν σωστές βάσεις, αλλά να «μας τα χαλάνε» παππούδες, γιαγιάδες ή φίλοι που διεκδικούν ένα μερίδιο αγάπης από το παιδί και χρησιμοποιούν το φαγητό για να το κερδίσουν.
Άρα ποιες είναι οι σωστές κινήσεις;
Η νούμερο ένα σωστή κίνηση είναι να εξοικειώσουμε τα παιδιά μας με την έννοια της θρεπτικής αξίας. Φαίνεται απλό και «πολυφορεμένο», αλλά αν όντως ήταν «πολυφορεμένο», δεν θα είχαμε αυτά τα ποσοστά υπέρβαρων παιδιών. Καλέστε τα παιδιά σας να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία αγοράς και παρασκευής φαγητού. Πάρτε τα μαζί σας στο σούπερ-μάρκετ. Εξηγήστε τους γιατί αγοράζουμε «αυτό» και όχι «εκείνο». Βάλτε τα στην κουζίνα και περάστε ποιοτικό χρόνο μαζί εκεί. Η κουζίνα είναι ένα playroom γεμάτο χρώματα, αρώματα και υφές. Τι άλλο θέλει ένα παιδί;! Δώστε του οδηγίες για να μαγειρέψετε μαζί, αλλά αφήστε το και λίγο ελεύθερο. Θα εκπλαγείτε από τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και τις ιδέες του. Σε τελική ανάλυση, δεν πειράζει αν δεν βγει το φαγητό όπως ακριβώς το θέλετε. Να είστε σίγουροι ότι είναι πολύ πιο πιθανό ένα παιδί να φάει κάτι υγιεινό αν έχει συμμετάσχει στην παρασκευή του.
Πολλοί γονείς «παλεύουν» για να πείσουν τα παιδιά τους να φάνε όσπρια και λαχανικά…
Εδώ πάλι η μαγειρική αλλά και η παρουσίαση ενός πιάτου μπορεί να δώσει τη λύση. Το food styling μην το σνομπάρετε. Μπορεί ένα ευφάνταστο και καλοστημένο πιάτο να τραβήξει ακόμα και τον πιο δύσκολο και επαναστάτη μπόμπιρα.
Για το Junior Master Chef τι άποψη σχηματίσατε;
Πρέπει να αναγνωρίσω ότι ως ιδέα ήταν πολύ καλό, γιατί έδειξε ότι τα παιδιά έχουν χώρο στην κουζίνα. Όχι μόνο έχουν χώρο, αλλά μπορούν και να μεγαλουργήσουν και να μας αφήσουν με το στόμα ανοιχτό. Χάρηκα ιδιαίτερα που είδα πόσα παιδιά έχουν μεράκι για αυτό τον τρόπο έκφρασης που λέγεται «μαγειρική». Και που στον ελεύθερό τους χρόνο, αντί να είναι κολλημένα σε μια οθόνη ή σε ένα πληκτρολόγιο, μαγειρεύουν. Αυτή είναι όμως η μία πλευρά. Με προβλημάτισε που δόθηκε τόσο βάρος (να που ξαναπροκύπτει αυτή η λέξη!) στο πόσο περίπλοκες ή γκουρμέ θα ήταν οι συνταγές, αλλά δεν έγινε λόγος για τη διατροφική τους αξία.
Πιστεύετε δηλαδή ότι τα μέλη της κριτικής επιτροπής θα έπρεπε να κατευθύνουν τα παιδιά σε πιο υγιεινές επιλογές συνταγών;
Όχι, αν το έκαναν αυτό, θα ξέφευγαν από τα όρια της αρμοδιότητάς τους και από το κεντρικό concept της εκπομπής και κάποιος πάντα θα βρισκόταν να τους κατηγορήσει ότι μπαίνουν σε «ξένα χωράφια». Θα μπορούσε όμως να υπάρχει και η άποψη ενός ειδικού, που να εξηγεί τι κερδίζουν από διατροφική άποψη τα παιδιά με κάθε επιμέρους πιάτο ή υλικό. Ή θα ήταν ίσως καλύτερη ιδέα να υπάρχει κάτι αντίστοιχο τηλεοπτικά, που θα μάθαινε στα παιδιά μας ότι από την κουζίνα δεν περνάει μόνο η πορεία ενός chef, αλλά και η πορεία ενός υγιούς παιδιού και αυριανού ενήλικα.
Το σχολείο, δεν θα έπρεπε να παίζει ρόλο στη διατροφική διαπαιδαγώγηση των παιδιών;
Εδώ ανοίγει μια μεγάλη κουβέντα. Φυσικά θα έπρεπε. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι σημαντικό να εντάξει στην πρωτοβάθμια -κυρίως- εκπαίδευση προγράμματα στα οποία τα παιδιά θα έρχονται σε επαφή με το θέμα της διατροφής και της υγείας τους. Όσο νωρίτερα μπουν οι σωστές βάσεις, τόσο το καλύτερο. Το θετικό είναι ότι υπάρχουν σχολεία στη χώρα μας που παίρνουν τέτοιες πρωτοβουλίες. Διοργανώνουν βιωματικές δραστηριότητες, παιχνίδια και διατροφικές έρευνες μεταξύ των μαθητών, ή καλούν ειδικούς για να μιλήσουν στα παιδιά. Είχα τη χαρά να συμμετέχω σε τέτοιες κινήσεις. Είδα παιδιά δημοτικού να φτιάχνουν ερωτηματολόγια και να μελετούν τις διατροφικές τους συνήθειες με μεγάλη ωριμότητα, να πηγαίνουν σε σούπερ-μάρκετ και να κάνουν σύγκριση των διατροφικών ετικετών διαφόρων προϊόντων, να φτιάχνουν ακόμα και παιχνίδια ερωτήσεων «Trivial Pursuit» με θέμα τη διατροφή. Μπορεί να άργησε να γίνει η αρχή, αλλά τουλάχιστον έγινε.
Αυτές όμως είναι μεμονωμένες πρωτοβουλίες. Είναι αρκετές για να αλλάξουν το τοπίο;
Μερικές φορές οι μεμονωμένες πρωτοβουλίες είναι περισσότερο ικανές να διορθώσουν μια κατάσταση. Δεν έχουμε το «περιθώριο» να περιμένουμε να μπει η διατροφική αγωγή στο πλαίσιο του προγράμματος του υπουργείου Παιδείας. Η μικροκοινωνία κάθε σχολείου μπορεί να δράσει με διάφορους τρόπους: ακόμα και να εντάξει στο πρόγραμμά της ένα εργαστήρι μαγειρικής και σωστής διατροφής, όπως εντάσσει το χορό, το θέατρο ή το μπάσκετ. Πιστεύω ότι πολλά παιδιά θα ενδιαφέρονταν.
Το τελικό μήνυμα ποιο είναι;
Σίγουρα έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας για να ξεφύγουμε από την αδιαφορία που δείξαμε τόσα χρόνια ως προς τη σημασία της παιδικής διατροφής. Έχουμε δρόμο, αλλά βλέπω ότι ήδη έχουμε αρχίσει να τον διανύουμε, κι αυτό δεν μπορεί παρά να με κάνει αισιόδοξη.
Who is who
Η Ντίντα Καπιτζόγλου είναι Διαιτολόγος/ Διατροφολόγος, συνεργάτιδα του «Διαιτολογικού Αθηνών». Τα τελευταία χρόνια αναλαμβάνει, εκτός των άλλων, και παιδιά σχολικής ηλικίας για τη ρύθμιση του βάρους τους και των διατροφικών τους συνηθειών. Έχει συμμετάσχει σε εκπαιδευτικά προγράμματα σχολείων, όπως τα Ανάβρυτα και η Ελληνογερμανική Αγωγή, μιλώντας με τους μαθητές με αφορμή τις διατροφικές τους συνήθειες. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στο τηλ. 2106822195 και στο [email protected].
