Όσα πολύ ενδιαφέροντα συζητήσαμε με τον κ. Μανώλη Μανωλαράκη, πρόεδρο της Ένωσης Διαιτολόγων Διατροφολόγων Ελλάδος, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής (16η Οκτωβρίου).
Όσα πολύ ενδιαφέροντα συζητήσαμε με τον κ. Μανώλη Μανωλαράκη, πρόεδρο της Ένωσης Διαιτολόγων Διατροφολόγων Ελλάδος, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής (16η Οκτωβρίου).
Τον Οκτώβριο του 1980 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καθιέρωσε την 16η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής με κύριο στόχο τον περιορισμό της πείνας στον πλανήτη και την ευαισθητοποίησή μας απέναντι στο κρισιμότατο αυτό ζήτημα. Στο λεγόμενο δυτικό κόσμο, ωστόσο, η Ημέρα αυτή υπήρξε συνάμα η ετήσια αφορμή να αναλογιστούμε το διατροφικό μοντέλο που ακολουθούμε σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο, να σκεφτούμε πώς αυτό επηρεάζει τη ζωή μας και την υγεία μας και να τροποποιήσουμε προς το καλύτερο τις καθημερινές διατροφικές μας συνήθειες. Το icookgreek.com απευθύνθηκε στον κ. Μανώλη Μανωλαράκη, διαιτολόγο-διατροφολόγο, πρόεδρο της Ένωσης Διαιτολόγων Διατροφολόγων Ελλάδος και μέλος της Εθνικής επιστημονικής επιτροπής του ευρωπαϊκού προγράμματος EPODE – παιδειατροφή στην Ελλάδα, ως τον κατεξοχήν αρμόδιο να μας φωτίσει τη σημερινή σχέση της ελληνικής κοινωνίας με το πιάτο της.
ICG. Η μεσογειακή διατροφή (και η ελληνική κουζίνα ως κομμάτι της) αναγνωρίζεται από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα ως μία απ’ τις πλέον υγιεινές. Μετά από τόσο μελάνι που έχει χυθεί για τις αρετές της, η δική σας εμπειρία δείχνει ότι ο Έλληνας τρέφεται καλύτερα σήμερα απ’ ό,τι στο παρελθόν;
Μ.Μ. Η πραγματικότητα είναι δυστυχώς αρνητική. Οι Έλληνες έχουν απομακρυνθεί σημαντικά από αυτό που περιγράφει ως σύνολο ο όρος Μεσογειακή Διατροφή. Αν και είμαστε κυριολεκτικά στην πηγή των φρούτων και των λαχανικών η κατανάλωσή τους είναι σημαντικά μικρότερη από αυτή στο παρελθόν. Παραπέρα, τα όσπρια αν και υπάρχουν στο διαιτολόγιο μας (ίσως και λόγο της ορθόδοξης εκκλησίας, που επιτάσσει κάθε Τετάρτη και Παρασκευή νηστεία) έχουν σαφώς μικρότερη συμμετοχή στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα φαγητού. Από την άλλη έχει αυξηθεί κατακόρυφα η κατανάλωση κρέατος, η πρόσληψη απλών υδατανθράκων και λίπους ειδικότερα ζωικής προέλευσης. Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και τη μειωμένη άσκηση, κίνηση και φυσική δραστηριότητα τότε είναι απόλυτα κατανοητό το γιατί αυξάνεται το σωματικό βάρος και η παχυσαρκία στην Ελλάδα «σαρώνει».
ICG. Στο διαδίκτυο με ένα απλό κλικ βρίσκει κανείς πλέον σωρεία πληροφοριών, ερευνών, απόψεων, μελετών, για οποιοδήποτε συστατικό ή διατροφικό θέμα του γεννηθεί η ανάγκη να προσεγγίσει. Πιστεύετε ότι αυτή η διάχυση της πληροφορίας έχει βοηθήσει στο να ενημερωθεί πραγματικά το κοινό για το πώς και τι πρέπει τελικά να τρώει;
Μ.Μ. Το διαδίκτυο είναι κυριολεκτικά τα δύο πρόσωπα του Ιανού. Κάποιος μπορεί να βρει σε αυτό από τις πιο τελευταίες και εμπεριστατωμένες μελέτες σχετικά με τη διατροφή, αλλά το ίδιο εύκολα μπορεί να βρει «σκουπίδια» και παραπληροφόρηση. Το κακό είναι ότι πολλές φορές υπερισχύει το δεύτερο, γιατί η πρόσβαση σε μελέτες εργασίες και αποτελέσματα μακρόχρονων έγκυρων επιστημονικών μελετών είναι πιο δύσκολη και δαπανηρή (απαιτείται πολλές φορές συνδρομή σε site ή επιστημονικά περιοδικά). Από την άλλη οι απίθανες θεωρίες και οι εξωφρενικές διατροφικές συστάσεις βρίσκονται σχεδόν παντού μιας και αναπαράγονται για λόγους εντυπωσιασμού και έλκυσης κοινού. Θα ήταν άδικο, βέβαια, να υποτιμήσουμε ή να αγνοήσουμε την συνειδητή προσπάθεια πολλών μέσων αλλά και επαγγελματιών υγείας, καθώς και φορέων, να προωθήσουν το ζήτημα της σωστής διατροφής. Συμπερασματικά, θα έλεγα ότι κάποιος πρέπει να ξέρει πού να ψάξει, να αναπτύξει κριτική σκέψη και το βασικότερο διαρκώς μαζί με μία θεωρία να απαιτεί και αποδείξεις.
ICG. Παρεμπιπτόντως, τα τελευταία χρόνια έχουμε χορτάσει από τίτλους του τύπου «5 τρόφιμα που καίνε το λίπος» και «10 τρόφιμα που αυξάνουν το μεταβολισμό». Υπάρχουν στ’ αλήθεια τέτοια τρόφιμα;
Μ.Μ. Είναι απόλυτα ταυτόσημοι με το «φύκια και μεταξωτές κορδέλες». Οι ανακρίβειες και οι υπερβολές που αναφέρονται συνήθως κάτω από αυτούς τους τίτλους πολλές φορές μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικά προβλήματα υγείας.
ICG. Tα Ελληνόπουλα εξακολουθούν να κρατούν θλιβερές πρωτιές στην ευρωπαϊκή λίστα παιδικής παχυσαρκίας ανά χώρα. Αυτό προφανώς δεν μπορεί να είναι ευθύνη των παιδιών. Πού εντοπίζονται κατά τη γνώμη σας τα αίτια; Στο σχολείο, στην οικογένεια ή αλλού;
M.M. Η θλιβερή πρωτιά των παιδιών μας είναι δυστυχώς μία πραγματικότητα πολλών χρόνων. Και αυτό είναι αποτέλεσμα πολλών και διαφορετικών παραγόντων. Από την μία ο κατακερματισμός των προγραμμάτων, που αφορούν τη διατροφή των παιδιών. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν πολλές και διαφορετικές δράσεις, που όμως οι πιο πολλές περιορίζονται στο τώρα χωρίς μέτρηση αποτελέσματος κι σχεδιασμό συνέχισης για το μέλλον. Από την άλλη η ίδια η πολιτεία έχει υποβαθμίσει σημαντικά το θέμα της διατροφής σε εκπαιδευτικό επίπεδο. Το μάθημα της διατροφής είναι ανύπαρκτο και οι αναφορές στα σχολικά βιβλία είναι αποσπασματικές και περιορισμένες. Αναμφίβολα ο ρόλος της οικογένειας είναι σημαντικός, όμως και οι γονείς, χτεσινοί μαθητές, βρίσκονται και αυτοί χωρίς ιδιαίτερη καθοδήγηση και πληροφόρηση. Αν σε αυτό προσθέσουμε και το βαρύ πρόγραμμα των παιδιών, που δεν αφήνει πολλά περιθώρια για συστηματική και σε βάθος χρόνου άσκηση, τότε εύκολα μπορεί κανείς να καταλάβει ότι όχι τυχαία είμαστε αρνητικοί πρωταθλητές στη παιδική παχυσαρκία.
ICG. Στην Ελλάδα λόγω ανελέητης οικονομικής κρίσης τα τελευταία χρόνια φτωχοποιήθηκαν νέα στρώματα –άνθρωποι που με δυσκολία τα φέρνουν βόλτα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι το να τρέφεσαι υγιεινά σήμερα είναι μια πολυτέλεια που αφορά όλο και λιγότερους –ή τουλάχιστον όσους έχουν ακόμη χρήματα να αγοράζουν βιολογικά λαχανικά και πλούσιους σε καλά λιπαρά …σολομούς. Εσείς τι πιστεύετε;
Μ.Μ. Η αλήθεια είναι ότι οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης είναι αρκετά σημαντικές στην διατροφή των Ελλήνων. Η μείωση των εισοδημάτων δεν συνοδεύτηκε απαραίτητα από αντίστοιχη μείωση των καταναλωτικών αγαθών, με αποτέλεσμα η πρόσβαση σε τρόφιμα (σε επάρκεια και ποιότητα) να είναι μερικές φορές προβληματική.
Είναι εύκολο, ωστόσο, να διακρίνει κανείς τη θεαματική στροφή προς τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας (που δεν σημαίνει πάντα φυσικά ότι είναι και λιγότερο ποιοτικά), όπως είναι εύκολο να διακρίνει κανείς και την στροφή σε πιο παραδοσιακές τροφές. Το αυγό, τα όσπρια, τα δημητριακά επέστρεψαν δυναμικά στα πιάτα των Ελλήνων τόσο γιατί έχουν χαμηλό κόστος, αλλά και επειδή οι μεγάλες και οικονομικές συσκευασίες τους, μπορούν να διατηρηθούν για μεγάλο χρονικά διάστημα. Από την άλλη οι Έλληνες έγιναν πιο ολιγαρκείς και πιο συγκρατημένοι και μελετημένοι στις αγορές τους. Οι εποχές που τα καλάθια γέμιζαν ανεξέλεγκτά πέρασαν και πλέον η χρήση λίστας για τις αγορές είναι δεδομένη. Βέβαια, ακόμα και σήμερα ο Έλληνας μπορεί να αγοράσει φτηνά και ποιοτικά τρόφιμα τόσο σε ψάρια όσο και σε τυποποιημένα. Η σαρδέλα, η μαρίδα, η αθερίνα, το κοτόπουλο, το αυγό, τα νωπά φρούτα, αντικατέστησαν άλλες πιο ακριβές τυποποιημένες επιλογές.
ICG Αν σας έλεγα ότι από σήμερα θέλω να αρχίσω μια διατροφή υγιεινή και ισορροπημένη ποιο θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα με συμβουλεύατε να περιορίσω –αν όχι να πετάξω- απ’ την κουζίνα μου και ποιο το πρώτο που θα με προτρέπατε να εντάξω;
M.M. Η απάντηση είναι περίπου αυτονόητη. Επιστρέψτε στα βασικά στοιχεία της παραδοσιακής μας διατροφής! Η επιστροφή αυτή μας επιτρέπει να πετύχουμε ένα γρήγορο ορθολογισμό και μία σωστή και ποιοτική διατροφή. Πολλά φρούτα και λαχανικά, όσπρια και δημητριακά, ψάρι (αυτά τα απλά ταπεινά ψαράκια που έτρωγαν και οι παλαιότερες γενιές), αυγό και λάδι. Κρέας με μέτρο χωρίς την υπερβολή του παρελθόντος (υποχρεωτικά κάθε δεύτερη μέρα) και φυσικά όσο το δυνατόν λιγότερο τυποποιημένα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη. Θα πρέπει βέβαια στον όρο «υγιεινή διατροφή» να προσθέσουμε και την αύξηση της καθημερινής φυσικής δραστηριότητας.
O κ. Μανώλης Μανωλαράκης είναι επίσης υπεύθυνος ύλης του επιστημονικού site www.diatrofi.gr απ’ τo οποίo το κοινό μπορεί να ενημερώνεται αξιόπιστα για ζητήματα διατροφής.