Η προσωπικότητά της, τα «σκοτεινά χρόνια» της ζωής της, η ξαφνική «ανάσταση» της καριέρας της σε μεγάλη ηλικία, μα πάνω απ’ όλα εκείνη η βραχνάδα της μελαγχολικής φωνής της, που σε πολλούς θυμίζει Billy Holliday, όλα μοιάζουν βγαλμένα από μυθιστόρημα.

 Η προσωπικότητά της, τα «σκοτεινά χρόνια» της ζωής της, η ξαφνική «ανάσταση» της καριέρας της σε μεγάλη ηλικία, μα πάνω απ’ όλα εκείνη η βραχνάδα της μελαγχολικής φωνής της, που σε πολλούς θυμίζει Billy Holliday, όλα μοιάζουν βγαλμένα από μυθιστόρημα. Η Cesaria Evora όμως είναι τόσο αληθινή όσο και τα morna, τα folk τραγούδια του Πράσινου Ακρωτηρίου, που την καθιέρωσαν. Η Ντένη Καλλιβωκά συναντήθηκε με την «ξυπόλητη ντίβα», που εκτός από την τέχνη της λατρεύει την οικογένειά της και τη μαγειρική, και μίλησε μαζί της για το φαγητό και την κουζίνα…

Γεννημένη στις 27 Αυγούστου 1941 στο Πράσινο Ακρωτήριο –ένα νησί στα δυτικά της Σενεγάλης που υπήρξε για χρόνια πορτογαλική αποίκα– η εκπληκτική Cesaria Evora πάλεψε πολύ σκληρά ως καλλιτέχνιδα για πολλές δεκαετίες μέχρι να κατορθώσει να φτάσει την υπέροχη φωνή της μέχρι τα δικά μας αυτιά. Τραγουδώντας στα μπαρ και τα ξενοδοχεία της πατρίδας της, συχνά μόνο για τα τσιγάρα και το κονιάκ της, γρήγορα αναγνωρίστηκε μεν από τους ντόπιους για την καλλιτεχνική της ποιότητα, χωρίς όμως να καταφέρνει να ορθοποδήσει ποτέ οικονομικά. Η φτώχεια και τα προσωπικά της προβλήματα σε συνδυασμό με την πολιτική κατάσταση του Πράσινου Ακρωτηρίου, την οδηγούν στην απόφαση να εγκαταλείψει τη μουσική. Επί δέκα χρόνια προσπαθεί να στηρίξει με άλλους τρόπους οικονομικά την οικογένειά της, μια δεκαετία που η ίδια περιγράφει ως τα «σκοτεινά χρόνια», καθώς εκτός απ’ την ανέχεια έχει να αντιπαλέψει και τον αλκοολισμό…

Saudade θα πει νοσταλγία
Ο άνθρωπος που μετά απ’ όλ’ αυτά καταφέρνει να την πείσει να ξαναγυρίσει στο τραγούδι είναι ο Ζοζέ ντα Σίλβα. Γάλλος με καταγωγή από το Πράσινο Ακρωτήριο και πεισμένος για την καλλιτεχνική αξία και τη μεγαλειώδη φωνή της Cesaria, ο da Silva την παίρνει μαζί του στο Παρίσι, όπου ηχογραφεί το «La Diva Aux Pieds Nus» («Η Ξυπόλητη Ντίβα»). Είναι 1988 και με το τραγούδι «Sodade» -ή «Saudade» στα πορτογαλικά- θα καθιερωθεί αμέσως στη Γαλλία και σύντομα θα αναγνωριστεί ως μία από τις κορυφαίες και πιο χαρισματικές φωνές της Αφρικής διεθνώς. H Βασίλισσα των Mornas, όπως συχνά αναφέρεται, έντυσε τα παραδοσιακά αυτά τραγούδια της πατρίδας της με τη βαθιά, γλυκόπικρη φωνή της, που τόσο πολύ τους ταίριαζε και τα έκανε διάσημα σε ολόκληρο τον κόσμο. Συγγενικά με τη soul αλλά ακόμη πιο πολύ με τα πορτογελέζικα fados, τα mornas είναι τραγούδια της λύπης, της νοσταλγίας και της ξενιτιάς –ας μην ξεχνάμε ότι από το 1.000.000 πολίτες που αριθμεί περίπου το Πράσινο Ακρωτήρι, τα 2/3 βρίσκονται σπαρμένα στα πέρατα της γης αναζητώντας μια καλύτερη μοίρα. Για όλους αυτούς τους ανθρώπους χωρίς φωνή, η Cesaria έγινε η φωνή τους…

  Η ξυπόλυτη ντίβα θυμάται
  Παρά την απρόσμενη επιτυχία, που αυτή τη φορά 
  μεταφράζεται και σε λεφτά, η Cesaria δεν ξεχνά ότι  
  μπορεί τα δικά της «σκοτεινά χρόνια» να τελείωσαν, όχι όμως και
  εκείνα των συμπατριωτών της. Ευαισθητοποιημένη στο
  ζήτημα της φτώχιας, τραγουδά πάντα ξυπόλυτη στη
  σκηνή, όσο πολυτελές κι αν είναι πια το περιβάλλον που
  κατά καιρούς τη φιλοξενεί στα πέρατα του κόσμου, σε
  ένδειξη συμπαράστασης στο λαό του Πράσινου
  Ακρωτηρίου. Σαν πρέσβειρα κατά της πείνας, αφιερώνει
  στο σκοπό αυτό ένα από τα άλμπουμ της, το «Mar de
  Canal». Η Evora δεν ξεχνά.

Όσα μου είπε τη μέρα που τη συνάντησα
Ενώ είχα διαβάσει πολλά για τη μουσική της, γνώριζα ελάχιστα πράγματα για τις άλλες πλευρές της ζωής της. Ήταν λοιπόν για μένα μια έκπληξη όταν έμαθα ότι της αρέσει πολύ να έχει επισκέπτες στο σπίτι, να απολαμβάνουν μαζί ένα καλό γεύμα, μαγειρεμένο από την ίδια, να πίνουν και να συζητούν.
Καθώς προσπαθώ να φανταστώ αυτή την τεράστια προσωπικότητα, στην κουζίνα να μαγειρεύει για φίλους και να τραγουδά μόνο για εκείνους τα τραγούδια της που εμείς λαχταράμε να ακούσουμε στις συναυλίες της, της ζητώ να μου μιλήσει για τα υλικά που αγαπά περισσότερο και, χωρίς να το σκεφτεί, μου μιλάει για το σκόρδο και το κρεμμύδι. «Έχω μεγάλη αδυναμία και στα λευκά φασόλια», προσθέτει. Τη ρωτάω αν …ήταν πιάτο, ποιο θα ήταν, σε ποια υλικά θα βασιζόταν, ποιες μυρωδιές και χρώματα θα το ομόρφαιναν… Κοντοστέκεται λίγο και λέει: «Θα ήμουν ένα κίτρινο-κόκκινο ‘‘κασουπά’’, που είναι εθνικό πιάτο του Πράσινου Ακρωτηρίου. Φτιάχνετε με σιτάρι, αρακά, κρέας, τσορίζο, λαχανικά, βούτυρο, ντομάτα και μπαχαρικά. Αλλά αν με ρωτούσατε ποιο είναι το πιο αγαπημένο μου πιάτο, εκείνο που μου αρέσει περισσότερο, θα έλεγα τη φεζουάδα του Πράσινου Ακρωτηρίου. Τη ζητάω όπου μπορώ. Γενικά, μου αρέσει πολύ η παραδοσιακή κουζίνα».

«Όλοι έρχονται για τη μαγειρική μου»
Το σκέφτεται λίγο και συνεχίζει: «Μου αρέσει πολύ η μαγειρική – η μητέρα μου ήταν πολύ γνωστή για τη μαγειρική της. Από εκείνη έμαθα να μαγειρεύω και εγώ, αλλά δεν γνωρίζω ούτε τα μισά απ’ όσα ήξερε εκείνη. Είμαι καλή μαγείρισσα, και όλοι έρχονται για τη μαγειρική μου. Το σπίτι μου είναι σπίτι του κόσμου. Η κουζίνα και η μαγειρική είναι μέρος της καθημερινής μας ζωής. Μου αρέσει να μαγειρεύω για τον εαυτό μου, την οικογένειά μου και φυσικά για κείνους που με επισκέπτονται. Γιατί όποιος με επισκέπτεται είναι καλοδεχούμενος και στο τραπέζι μου».
Στην ερώτηση αν η μαγειρική είναι ταλέντο, απαντάει: «Αν γεννηθείς έχοντας το ταλέντο αυτό, τα πράγματα είναι πιο εύκολα, αλλά σαφώς μπορείς να μάθεις πολλά με την εξάσκηση».
Η Cesaria Evora ακούει πάντα τα αγαπημένα της τραγούδια την ώρα που κάνει τις δουλειές της κουζίνας• έχει πάντα στο ψυγείο της κρέας, ψάρια,  θαλασσινά• δεν ακολουθεί συνταγές όταν μαγειρεύει• προτιμά να μαγειρεύει και να τρώει στο σπίτι παρά σε εστιατόρια• δεν πολυφτιάχνει γλυκά, αλλά πού και πού τρώει κανένα κομματάκι…
Δεν θα την ενδιέφερε να μαγειρέψει για κάποιον διάσημο ή με κάποιον σεφ -προτιμά να μαγειρεύει με τα παιδιά της- ενώ αν έπρεπε να διαλέξει ένα και μοναδικό πιάτο για φαγητό, αυτό θα ήταν ένα πορτογαλικό Pot au Feu. Όσο για το αν το φαγητό τής φτιάχνει τη διάθεση, είναι κατηγορηματική: «Όταν είμαι στις μαύρες μου, τίποτα δεν μου αλλάζει τη διάθεση!».

  «Ο άνθρωπος πρέπει να
  τρώει»
  Συζητάμε για τις δίαιτες
  -φαινόμενο των ημερών μας-
  και για το γεγονός ότι ο
  κόσμος βρίσκεται σε …μόνιμη
  δίαιτα και κατέχεται από
  εμμονή με τη σιλουέτα του.
  Ζητώ την άποψή της, και μου
  απαντάει: «Προσωπικά δεν
  είμαι σε δίαιτα – ποτέ δεν
  ήμουν. Θεωρώ το φαγητό και
  τη διατροφή στοιχείο υγείας.
  Άλλωστε, τα τελευταία χρόνια
  έχουμε δει μοντέλα να
  πεθαίνουν από υπερβολική
  δίαιτα. Εγώ είμαι ενάντια σ’
  αυτό. Ο άνθρωπος πρέπει να
  τρώει και να απολαμβάνει το
  φαγητό κανονικά». Καθώς
  έχει έρθει αρκετές φορές στην
  Ελλάδα για συναυλίες, τη
  ρωτώ αν έχει γευτεί την
  ελληνική κουζίνα.
  «Κάθε φορά που έρχομαι στην Ελλάδα δεν τρώω το κανονικό μενού που έχω επιλέξει για τις περιοδείες μου, αλλά δοκιμάζω την ελληνική κουζίνα. Εσείς οι Έλληνες έχετε υπέροχη κουζίνα», λέει, και συμπληρώνει ότι της αρέσει η ευγένεια των ανθρώπων και ο τρόπος που δέχονται τη μουσική της.
Τη ρωτώ αν στα ταξίδια της έχει ξεχωρίσει κάποιο εστιατόριο που αγαπά πολύ. «Στο Παρίσι υπάρχει ένα πορτογαλικό εστιατόριο που έχει πολύ καλή κουζίνα. Διαλέγω πάντα ξενοδοχείο ακριβώς δίπλα σ’ αυτό, για να τρώω εκεί»…
Τελειώνοντας και με αφορμή το ξαφνικό «μπουμ» στην καριέρα της ύστερα από πολλές δεκαετίες καλλιτεχνικής δημιουργίας και παρουσίας, τη ρωτώ αν πιστεύει στην τύχη. «Βοηθά η τύχη, αλλά πάνω απ’ όλα θέλει δουλειά. Πολλή δουλειά…», απαντάει χωρίς δεύτερη σκέψη.

«FEIJOADA»
(αγαπημένη συνταγή της Cesaria Evora)

Υλικά για 6 άτομα

• 750 γρ. φασόλια όλων των ειδών
• 500 γρ. αλατισμένο χοιρινό
• 500 γρ. λάχανο
• 2 ντομάτες
• 2 καρότα
• κρεμμύδι, σκόρδο
• κόλιανδρο ή μαϊντανός
• τσορίζο ή λουκάνικο
• αλατοπίπερο

Ψιλοκόβουμε όλα τα παραπάνω υλικά σε μικρά κομματάκια. Βάζουμε το χοιρινό σε κρύο νερό για 3 ώρες. Βράζουμε τα φασόλια και στη συνέχεια τα σουρώνουμε. Τσιγαρίζουμε σε ένα μεγάλο τηγάνι το κρεμμύδι. Μετά προσθέτουμε την ντομάτα σε κομματάκια, το τσορίζο, το σκόρδο και το πιπέρι. Τα αφήνουμε για 5’ στη φωτιά. Προσθέτουμε ½ λίτρο νερό και στη συνέχεια το κρέας και τα καρότα. Όταν το κρέας έχει μισοψηθεί, προσθέτουμε τα φασόλια και το λάχανο πολύ ψιλοκομμένο. Αφήνουμε το λάχανο να μαγειρευτεί για 10’ και στη συνέχεια προσθέτουμε τον κόλιανδρο και όσο αλάτι χρειάζεται και αφήνουμε στη φωτιά για τουλάχιστον άλλα 5’.