Στην παραδοσιακή κρητική κουζίνα -απ’ τα πιο πλούσια κεφάλαια της μεσογειακής διατροφής- τα όσπρια έχουν σημαντικό ρόλο και ακόμη μεγαλύτερο στις περιόδους της νηστείας, που δεν ήταν και λίγες κατά το παρελθόν. Η σχέση κρητικής κουζίνας-οσπρίων αντικατοπτρίζεται και στα περίφημα «φωτοκόλυβα», φαγητό που οι νοικοκυρές ετοίμαζαν την παραμονή των Φώτων, ημέρα κατά την παράδοση νηστείας.

Ήταν ένα φαγητό από βρασμένα διαφόρων ειδών όσπρια, κουκιά, ρεβίθια, φασόλια, φακές, και ανακατεμένα όλα μαζί. «Πολλοί άνθρωποι τα φωτοκόλυβα τα λάδωναν και με λεμόνι και άνηθο, τα έτρωγαν σαν κύριο φαγητό την παραμονή των Φώτων. Το φαγητό αυτό το έφτιαχναν και άλλες ημέρες στη Κρήτη, έβαζαν και σιτάρι και το έλεγαν μαγεργιά ή μαγεροψήματα», αναφέρεται σε σχετικό άρθρο του cretanmagazine.gr.

Κάποια από τα αλάδωτα φωτοκόλυβα, αφού τα στράγγιζαν και τα στέγνωναν, τα πετούσαν χούφτα χούφτα στη ματζαδούρα (ταΐστρα) κάθε ζώου. Πέταγαν από μια χούφτα και στο κούμο (κοτέτσι) που είχαν κοιτάξει (κουρνιάσει) οι όρνιθες (κότες), και το πρωί που θα ξυπνούσαν θα τα έβλεπαν και θα τα τσιμπολογούσαν! Φωτοκόλυβα επίσης πέταγαν και στη ταράτσα του σπιτιού λέγοντας τη φράση: «Φάτε πουλιά αγριόπουλα, κι απ’ του ………… τη σπορά να λείπετε!». Όπου τελίτσες συμπλήρωναν το όνομα του ιδιοκτήτη του σπιτιού.

Συνταγή για Φωτοκόλυβα από τη Λένα Ηγουμενάκη, πρόεδρο του Φεστιβάλ Κρητικής Κουζίνας

Τα υλικά για να γίνουν τα «Φωτοκόλυβα », είναι σπόροι (ή μαγερέματα) το στάρι είναι το βασικό υλικό αυτού του φαγητό, ρεβύθια, μαναρόλια ή μπίζα, παπούλες ή ψαρές, φακές, κουκιά, φασόλια ασπρομάτικα και μαυρομάτικα.
Υπολογίζουμε 1/2 φλιτζάνι όσπρια για κάθε μερίδα φαγητού. Αν κάποιος σπόρος δεν μας αρέσει ή δεν μπορούμε να τον βρούμε, τον παραλείπουμε.

Εκτέλεση
Αποβραδίς, βάζουμε χωριστά σε νερό με λίγο αλάτι τους σπόρους: το στάρι, τα κουκιά, τα ρεβίθια, τα μαναρόλια ή μπίζα, για να μουλιάσουν. Οι φακές, τα φασόλια ασπρομάτικα και μαυρομάτικα, οι παπούλες ή ψαρές και η φάβα δεν θέλουν μούλιασμα.
Την άλλη μέρα σε μεγάλη κατσαρόλα ρίχνουμε πρώτα τα ρεβίθια, μετά προσθέτουμε το στάρι και τα μπίζα, τα αφήνουμε να βράσουν μισή ώρα περίπου και μετά προσθέτουμε τα υπόλοιπα όσπρια, αφού πρώτα τα έχουμε καθαρίσει και πλύνει καλά.
Σιγοβράζουμε μέχρι να χυλώσουν, στο τέλος προσθέτουμε και το αλάτι. Τα όσπρια αν είναι βραστερά θέλουν περίπου μια ώρα μέχρι να χυλώσουν. Σερβίρουμε είτε σαν σούπα με το ζουμί τους είτε στεγνά σαν σαλάτα και προσθέτουμε ελαιόλαδο, ψιλοκομμένο φρέσκο κρεμμύδι, μαϊντανό, και χυμό από λεμόνι.

ΠΗΓΕΣ: cretanmagazine.gr, συνταγή: dinanikolaou.gr