«Να με πνίξετε σ’ ένα βαρέλι με κρασί μαλβαζία» – Γεώργιος Πλανταγενέτης, δούκας του Κλάρενς, Ριχάρδος ΙΙΙ, Σαίξπηρ, 1592-1594

Με αφορμή το Malvasia Festival Monemvasia, το πρώτο διεθνές φεστιβάλ για τον περιλάλητο μεσαιωνικό οίνο, που διοργανώνεται στις 9-11 Ιουνίου στη Μονεμβασία (δείτε το πλήρες πρόγραμμά του εδώ), ας γνωριστούμε με το θρυλικό κρασί μαλβαζία, που μεσουράνησε για 5 αιώνες στο μεσαιωνικό κόσμο, αλλά και με τους ανθρώπους που συνέβαλαν στην αναγέννησή του στη βυζαντινή καστροπολιτεία, τον τόπο από τον οποίο ξεκίνησε (και) η δεύτερη ζωή του στην Ελλάδα.

Τι είναι το κρασί Malvasia και γιατί θεωρείται θρύλος των μέσων χρόνων

«Κανένα άλλο κρασί δεν απόχτησε τόση φήμη κατά τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση και κανένα όνομα κρασιού από τότε μέχρι σήμερα δεν έχει τόσο ενδιαφέρουσα ιστορία», είχε πει για τη Malvasia η Σταυρούλα Κουράκου, πρώην πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου που υπερασπίστηκε και κατοχύρωσε δεκάδες ονομασίες προέλευσης στο ελληνικό κρασί. Πρόκειται για γλυκόπιοτο οίνο, τυλιγμένο με θρύλους και ιστορίες που χάνονται στην αχλή των αιώνων. Γάλλοι και Βενετσιάνοι έμποροι, λατίνοι αυτοκράτορες, αιμοσταγείς κουρσάροι, μεγαλοφυείς συγγραφείς και φημισμένοι ζωγράφοι υφαίνουν το μύθο και την ιστορία του δοξασμένου μαλβαζία, που φαίνεται να ξεκινά το ταξίδι του στο μεσαιωνικό κόσμο με αφετηρία την καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς. Malvasia αποκαλούσαν άλλωστε τη Μονεμβασιά Φράγκοι και Ενετοί, οπότε το όνομα του κρασιού που κατέκτησε τις μεσαιωνικές αγορές φορτωμένο στα αμπάρια των γαλέρων, εκτιμάται πως «δείχνει» γεωγραφική και ιστορική ονομασία προέλευσης.

Κυρίαρχη η ποικιλία Μονεμβασιά

Σύμφωνα με ενδείξεις και διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία ο γλυκός λιαστός οίνος, ο Μονεμβάσιος (ή Μονεμβασιώτης ή Μονεμβασία) παραγόταν από τοπικές ποικίλες σταφυλιών του Πάρνωνα (Μαλεβός) με κυρίαρχη την ποικιλία Μονεμβασιά. Οι Μονεμβασιώτες εμπορεύονταν το κρασί τους σε Βενετούς και Γενουάτες, οι οποίοι εν συνεχεία το πωλούσαν με το όνομα Malvasia. Τον 14ο αιώνα φαίνεται πως εξαγόταν σε μεγάλες ποσότητες από τη βυζαντινή καστρόπολη μέσω των νησιών της Πάρου/Κυκλάδων και της Κρήτης (της Candia, όπως αποκαλούνταν ως αποικία της Γαληνοτάτης).

Διείσδυσε δε σε τέτοιο βαθμό στη Βενετία ώστε δόθηκαν ειδικές άδειες να ανοίξουν καπηλειά που θα πουλούν αποκλειστικά κρασί Malvasia, ενώ οι Βενετοί έμποροι ονόμασαν τα οινοπωλεία τους Malvasie. Η κατάληψη της Μονεμβασίας από τους Τούρκους έγραψε το τέλος των τοπικών αμπελώνων και της παραγωγής του φημισμένου ελληνικού κρασιού, που σύμφωνα με την κ. Κουράκου κυριάρχησε στις αγορές Δύσης και Ανατολής για πέντε αιώνες.

Malvasia της τέχνης

Στο έργο «Ριχάρδος ο Τρίτος», ο Σαίξπηρ William Shakespeare βάζει τον Δούκας του Κλάρενς να πνίγεται «σε ένα βαρέλι Malvasia» (Malmsey butt).
Ο Leonardo da Vinci είχε τον δικό του μικρό αμπελώνα με Μαλβαζία στο Μιλάνο.
Ο νομπελίστας συγγραφέας Thomas Mann φέρνει από το κελάρι δύο φιάλες μαλβαζία στο έργο του Buddenbrooks.
Ο Μαρτίνος Λούθηρος αναφέρεται συχνά στον Μαλβαζία, όπως και ο Αλέξανδρος Δουμάς και ο Guy de Maupasant
Ο Giuseppe Garibaldi καλλιεργούσε Μαλβαζία στην Carpera της Σαρδηνίας
Ο Giuseppe Verdi ήταν πολύ καλός φίλος του Μαλβαζία οίνου.

Εν αρχή ην το όνειρο

Ήταν 1997 όταν ο Γιώργος Τσιμπίδης (φυσικός) και η σύζυγός του Έλλη (παιδαγωγός) αποφασίζουν να αφήσουν πίσω τους ό,τι έκαναν ως τότε και να αφοσιωθούν στην αναβίωση του οίνου malvasia κυριολεκτικά από το μηδέν, αφού δεν υπήρχε τίποτε σχετικό στην περιοχή. «Ανοίγουν το οινοποιείο αποκλειστικά και μόνο από την αγάπη τους για την περιοχή, τόπος καταγωγής του πατέρα μου, και το μεγάλο του όνειρο να αναβιώσει τον μονεμβασιά-malvazia», αφηγείται η Άρτεμις, η μικρότερή τους κόρη για το ξεκίνημα της Οινοποιητικής Μονεμβασιάς. 

Δεκαπέντε χρόνια μετά, η πρώτη εμφιάλωση malvasia

Μου δείχνει με καμάρι την «πρώτη γενιά» εμφιαλωμένων malvasia που έγινε το 2013 (με κρασί του 2010), στο κελάρι του νέου τους οινοποιείου, που άνοιξε πριν 2 χρόνια. Τι πείσμα, τι αγάπη και τι βάθος επιθυμίας, αλλά και πόση έρευνα και πειραματισμοί χρειάστηκαν αυτά τα χρόνια που μεσολάβησαν από το άνοιγμα του οινοποείου μέχρι το πρώτο μπουκάλι του σύγχρονου malvasia… Μα πώς τους μπήκε η ιδέα;

«Μαλβαζίας υπήρχε στην Ισπανία, στην Ιταλία, στην Καλιφόρνια, στην Κροατία και δεν υπήρχε στον τόπο που τον γέννησε και που έφερε το όνομά του. Ούτε καν στην Ελλάδα», λέει ο Γιώργος Τσιμπίδης προκειμένου να φωτίσει τους λόγους που τους ώθησαν στη μεγάλη οινική περιπέτεια και τους κράτησαν όλους μάχιμους σε τούτο τον αγώνα διαρκείας να μπει και πάλι η ελληνική μαλβαζία στο διεθνή οινικό χάρτη. Πλέον βέβαια έχουν και πανίσχυρους συμμάχους τους τα τρία τους κορίτσια, Μαριαλένα, Αναστασία και Άρτεμις, που με τις σπουδές τους και τη φρέσκια ματιά τους αποτελούν την καλύτερη εγγύηση για το αύριο ενός κρασιού με 1.000 χρόνια ιστορία.

Και εγένετο ΠΟΠ Μονεμβασιά-Malvasia

«Με πολύ ψάξιμο και πάθος πέτυχαν να φτιάξουν το Μονεμβασιά-Malvasia, που σήμερα είναι ΠΟΠ -δηλαδή κρασί Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης. Έψαξαν και δοκίμασαν ποικιλίες με στόχο να βρουν εκείνες που θα συνέθεταν αυτό το μπλεντ φυσικής γλυκήτητας από λιαστά σταφύλια που κυριαρχούσε στον Μεσαίωνα», συνεχίζει η Άρτεμις λέγοντας πως τελικά βρήκαν αυτό που αναζητούσαν σε ένα οινικό χαρμάνι αποτελούμενο κατά κύριο λόγο από μονεμβασιά συνδυασμένη με κυδωνίτσα, ασύρτικο και ασπρούδι -ένα πραγματικό «νέκταρ».

Σήμερα στην Οινοποιητική Μονεμβασιάς μετρούν πλέον 300 στρέμματα βιολογικών αμπελώνων, μια συλλογή σπάνιων ποικιλιών, καμιά 70αριά βραβεία μόνο για το γλυκόπιοτο «Μονεμβασία-Malvasia» και περί τις 15 ετικέτες, αρκετές επίσης πολυβραβευμένες. Τα αμπελοτόπια τους, που βρίσκονται στο Δήμο Μονεμβασιάς, στα χωριά Βελιές και Άγιος Δημήτριος, απλώνονται σε υψόμετρο 250-300 μέτρων και σε απόσταση 10χλμ από τη θάλασσα. Το οινοποείο είναι επισκέψιμο κατόπιν επικοινωνίας.

Info: Οινοποιητική Μονεμβασιάς Τσιμπίδη | 57ο χλμ της Εθνικής Οδού Τάραψας – Μονεμβασιάς, 10χλμ από το Κάστρο της Μονεμβασιάς | +302732071705 | monemvasiawinery.gr | [email protected]

Στην Ελλάδα η αναβίωση του Μαλβαζία ξεκίνησε στη Μονεμβασιά και σήμερα παράγονται ΠΟΠ Malvasia οίνοι στην Μονεμβασιά, την Πάρο και την Κρήτη.

Τα ιστορικά στοιχεία του άρθρου είναι αντλημένα από τη σελίδα του malvasiafestival.gr