ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ | Μελομακάρονα, κουραμπιέδες και ασφαλώς η βασιλόπιτα, σπάνια λείπουν από τα ελληνικά νοικοκυριά τις ημέρες των Χριστουγέννων. Ποια είναι όμως τα γλυκά που έχουν την ίδια περίοπτη θέση, σε άλλες χώρες της Ευρώπης, και κάποια απ’ αυτά έχουν αγαπηθεί εξίσου και στη χώρα μας;
Από τη μεσαιωνικής καταγωγής, βρετανική πουτίγκα και τα μπισκότα Lebkuchen και Vanillekipferl της κεντρικής Ευρώπης, στο ιταλικό Panettone και το εντυπωσιακό γαλλικό Saint Honore, κάθε τόπος έχει τις δικές του γλυκές ιδέες και παραδόσεις για να γιορτάσει τις ημέρες των Χριστουγέννων.
Η μεθυστική πουτίγκα
Tο γλυκό-σύμβολο των Χριστουγέννων για τους Αγγλοσάξονες έχει τις ρίζες του σε μεσαιωνική συνταγή που επέζησε χάρη στη βαθιά της γεύση. Τα μεσαιωνικά στοιχεία αυτής της συνταγής, εντοπίζονται, καταρχάς στον τρόπο που βράζεται είτε κρεμασμένη πάνω από τον ατμό μιας κατσαρόλας, τυλιγμένη, βέβαια, σε μια καθαρή (πλυμένη με μη αρωματικό σαπούνι) πετσέτα της κουζίνας είτε, με τις ώρες, μέσα σε φόρμα στο μπεν μαρί. Ο πλούτος των σημερινών υλικών της δεν μπορεί να συγκριθεί, βέβαια, με την πληθώρα ετερογενών υλικών που συμμετείχαν στην αρχική της εκδοχή, τότε που τα στομάχια των ανθρώπων δούλευαν σε διαφορετικούς ρυθμούς και οι ουρανίσκοι τους δεν δυσανασχετούσαν από τον καταιγισμό ετερόκλιτων και πληθωρικών γεύσεων, όπου το γλυκό παντρεύεται με το αλμυρό, τα ψάρια με τα κρέατα και όλα τους αρτύζονται με αποξηραμένα φρούτα και μπαχαρικά.
→ Δείτε εδώ συνταγή για χριστουγεννιάτικες πουτίγκες
Στη βασική τους συνταγή περιλαμβάνουν οπωσδήποτε αποξηραμένα φρούτα και βούτυρο ή «βασιλικό» λίπος (ζωικό), το οποίο συνήθως αναμειγνύεται με τριμμένη φρυγανιά ή ψίχουλα ξερού ψωμιού, τα οποία αντικαθιστούν το αλεύρι. Το μείγμα παίρνει μια ιδιαίτερη γεύση από το αλκοόλ και τα πολλά κόντιτα (ψιλοκομμένα κομμάτια ζαχαρωμένων φρούτων). Συχνά τη θέση των κόντιτα παίρνει το μίνσμιτ (mincemeat). Πρόκειται για επίσης μεσαιωνικής προέλευσης λιχουδιά με πολύ ψιλοκομμένα αποξηραμένα φρούτα που διατηρούνται στο λίπος και σε αλκοόλ ως κονσέρβα για πολλούς μήνες και η οποία κάποτε περιείχε και κιμά ή κοματακια κρεατος. Ακόμη και μια πιο light έκδοση πουτίγκας που θα αποπειραθεί να φτιάξει κανείς στο σπίτι θέλει μέρες για να ωριμάσει πριν σερβιριστεί.
Τα γερμανικά Lebkuchen
Τα Lebkuchen έχουν γίνει ένα με τον ευρωπαϊκό χριστουγεννιάτικο μύθο, αφού δεν υπάρχει επισκέπτης της Γερμανίας που να μην τα έχει γευτεί σε κάποια απ’ τις διάσημες υπαίθριες χριστουγεννιάτικες αγορές της και να μην έχει φύγει με ένα σακουλάκι απ’ αυτά ανά χείρας. Έχουν γλυκιά γεύση, ελαφρώς ξηρή αλλά μαλακή σε σχέση με τα μπισκότα υφή, και πλούσιο άρωμα μπαχαρικών (αστεροειδή γλυκάνισο, γαρίφαλο, τζίντζερ, μοσχοκάρυδο κ.ά). Περιέχουν επίσης ξηρούς καρπούς και μέλι. Είναι κατεξοχήν χριστουγεννιάτικο κέρασμα του καφέ ή του τσαγιού με πολλές παραλλαγές στη συνταγή του. Τα πιο διάσημα πάντως εκτός χώρας -ίσως και εντός- παραμένουν Lebkuchen της Νυρεμβέργης.
Gingerbread man και gingerbread house
Αναμφίβολα από τα διασημότερα χριστουγεννιάτικα σύμβολα είναι τα μπισκοτάκι από τζίντζερ και μέλι που παίρνουν πλέον τόσα σχήματα (καμπανούλες, αστέρια, αγιοβασιλιάτικες μπότες κ.λπ.) όσα και τα κουπ πατ που κυκλοφορούν. Είτε καταναλώνονται άμεσα είτε κοσμούν το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Ωστόσο το αρχικό σχήμα-ανθρωπάκι λέγεται ότι στις πρώτες επίσημες αναφορές του συναντιέται στην Αγγλία και η ιδέα πιστώνεται στη βασίλισσα Ελισάβετ Ι που έβαζε την παλατιανή κουζίνα να φτιάχνει μπισκότα με τις μορφές των αξιωματούχων που επισκέπτονταν το δικαστήριό της. Στα υλικά τους, εκτός του τζίντζερ, περιλαμβάνονται πολλά μπαχαρικά και μέλι. Επιπλέον, συνήθως περιέχουν μέλι, ξηρούς καρπούς όπως αμύγδαλα, φουντούκια και καρύδια, αλλά και αποξηραμένα φρούτα. Αποτέλεσμα όλων αυτών; Ένα πεντανόστιμο, γεμάτο αρώματα μπισκοτάκι.
Όσο για το κλασικό σπιτάκι-μινιατούρα, κατάγεται από τη Γερμανία του 16ου αιώνα, όπου συνδέθηκαν με την παράδοση των Χριστουγέννων. Η δημοτικότητά τους απλώθηκε όταν οι αδελφοί Grimm έγραψαν το παραμύθι του Χάνσελ και της Γκρέτελ, των παιδιών που «έπεσαν» χαμένα στο δάσος πάνω σε ένα «σοκολατένιο σπίτι» -όπως περιγράφει η ιστορία στα ελληνικά. Δεν είναι σαφές εάν τα σπιτάκια από τζίντζερ ήταν αποτέλεσμα του λαϊκού παραμυθιού ή το αντίστροφο.
Τα Vanillekipferl της Κεντρικής Ευρώπης
Στην Αυστρία, αλλά και σε άλλες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης όπως η Τσεχία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία, τις γιορτές κυριαρχούν τα Vanillekipferl. Είναι μπισκότα σε σχήμα μισοφέγγαρου, φτιαγμένα με αλεσμένα αμύγδαλα και φουντούκια. Παίρνουν τη χαρακτηριστική τους γεύση από το πασπάλισμά τους με άφθονη άχνη αρωματισμένη με βανίλια.
Λέγεται ότι τα Vanillekipferl πήραν το σχήμα τους από την ημισέληνο της τουρκικής σημαίας. Το 1683 η Βιέννη, πολιορκείται από τους Τούρκους. Τον τουρκικό στρατό ακολουθούσαν πάντα περίπου 5.000 λαγουμιτζήδες, αφού η τακτική, ήταν να σκάβουν λαγούμια κάτω από τα τείχη των πόλεων και στη συνέχεια να τα ανατινάζουν. Οι λαγουμιτζήδες που έπιασαν δουλειά έξω από τη Βιέννη, υπολόγισαν «χωρίς τον αρτοποιό». Οι αυστριακοί φουρνάρηδες που δούλευαν τα ξημερώματα, άκουσαν τις αξίνες των Τούρκων να πλησιάζουν και αμέσως ειδοποίησαν τον αυστριακό στρατό για την επικείμενη εισβολή, σώζοντας έτσι την πόλη τους. Μερικούς μήνες μετά ο Σουλεϊμάν αναγνώρισε την ήττα του, η πολιορκία λύθηκε και οι Τούρκοι αποχώρησαν. Οι φουρνάρηδες έγιναν οι ήρωες της Βιέννης και για να γιορτάσουν την επιτυχία τους, θέλησαν να φτιάξουν ένα γλύκισμα που θα συμβόλιζε τη νίκη τους έναντι των Τούρκων. Έτσι δίπλωσαν τη ζύμη που χρησιμοποιούσαν μέχρι τότε για τα γλυκά τους με τέτοιο τρόπο, ώστε αυτή να σχηματίζει ένα μισοφέγγαρο (kipfel).
Το Panettone, μια γλυκιά ιταλιάνικη ιστορία
Το πανετόνε (Panettone) μαζί με τις βρετανικές πουτίγκες και τα Lebkuchen είναι ίσως τα πιο αγαπητά «ξένα» χριστουγεννιάτικα γλυκίσματα στη χώρα των μελομακάρονων και των κουραμπιέδων. Θα τα βρει κανείς σε όλα ανεξαιρέτως τα delicatessen, να δίνουν «ευρωπαϊκό αέρα» στις μέρες των γιορτών, έτσι όπως κοσμούν με τις καλαίσθητες συσκευασίες τους τα ράφια των γαστρονομικών «φωλιών» της πόλης. Ειδικά το πανετόνε, αυτό το τόσο ιδιαίτερο είδος γλυκού – αφράτου ψωμιού με μαγιά, το αγαπάει πολύ ο Έλληνας και πλέον το αγοράζει μαζικά ακόμη και από το σούπερ μάρκετ. Καθόλου περίεργο, αφού η υφή του είναι οικεία στη γλώσσα μας – θυμίζει τόσο πολύ το δικό μας τσουρέκι, μόνο που το θεαματικό του φούσκωμα, η φρουτένια γεύση του και το ιδιότυπο σχήμα του δίνουν έναν πιο πλούσιο, πιο γιορτινό χαρακτήρα. Περισσότερα για την ιστορία του πανετόνε θα βρείτε εδώ.
Το εμβληματικό Saint Honoré
Πήρε το όνομα του από τον Άγιο Saint Honoré, προστάτη των ζαχαροπλαστών και των αρτοποιών, αλλά και τον ομώνυμο δρόμο που βρισκόταν το ζαχαροπλαστείο που πρωτοπαρασκεύασε το γλυκό στα 1800. Αν και δε θεωρείται αποκλειστικά γιορτινό γλυκό, φτιάχνεται κατά κόρον τις ημέρες των Χριστουγέννων, καθώς πρόκειται για ένα εντυπωσιακό γλύκισμα. Είναι δύσκολο γλυκό στην παρασκευή του, απαιτεί αρκετές ξεχωριστές παρασκευές, ενώ υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκδοχές της συνταγής. Μια συνταγή για Saint Honoré μπορείτε να βρείτε εδώ. Συνήθως περιλαμβάνει μια βάση σφολιάτας, περιτριγυρισμένη από σου (choux). Αφού η βάση ψηθεί, γεμίζεται με ζαχαροπλαστική κρέμα και τοποθετούνται πάνω της τα σου, που έχουν βουτηχτεί σε καραμελωμένη ζάχαρη. Έπειτα το γλυκό διακοσμείται με σαντιγί.
Πρώτη δημοσίευση: ICookGreek.com, Δεκέμβριος 2018
