Δεν είναι σαφές από πότε ξεκίνησε η παράδοση να ευλογούνται τα σταφύλια στις 6 Αυγούστου.

Στις αγροτικές περιοχές συνηθίζεται στις 6 Αυγούστου, ανήμερα δηλαδή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, να πηγαίνουν οι πιστοί στις εκκλησίες τα πρώτα σταφύλια της χρονιάς για να ευλογηθούν με ειδική ευχή. Πρόκειται για μια αρχαία παράδοση που επέζησε μέσα στους αιώνες.

Η «Ευχή του σταφυλιού»

Σύμφωνα με τον καθηγητή Παναγιώτης Ι. Σκαλτσή, που επικαλείται σε σχετικό δημοσίευμα το μπλογκ του Ναού Αγίου Ιωακείμ (Νοτενών) Έξω Αγυιάς: «Η Εκκλησία κατά παλαιά συνήθεια ευλογούσε πάντοτε τον τρύγο και τα σταφύλια, όπως ακριβώς έκανε και με τις άλλες απαρχές και τα πρωτογεννήματα. Υπάρχει μάλιστα και κανόνας που επιβάλλει την ευλογία του σίτου και της σταφύλης, πριν αυτά αναλωθούν από τους πιστούς. Συνέχεια αυτής της παράδοσης είναι η ευλογία των σταφυλιών κατά την 6η Αυγούστου, εορτή της Μεταμορφώσεως. Διασώζεται μάλιστα και ειδική ευχή, η οποία στα χειρόγραφα μαρτυρείται από το 10ο αιώνα, με διάφορους τίτλους, όπως η «Ευχή του σταφυλιού», «Ευχή εις μετάληψιν σταφυλης», «Ευχή επί σταφυλης και πάσης οπώρας», «Ευλογία αμπέλου και σταφυλης».

«Εγώ ειμί η άμπελος η αληθινή…»

Δεν είναι σαφές από πότε η ευλογία των σταφυλιών, μια αρχαία παράδοση, συνδέθηκε με τη γιορτή της Μεταμορφώσεως και την 6η Αυγούστου. Σύμφωνα με τον πανεπιστημιακό, ιατρό, συγγραφέα και λαογράφο, Γεράσιμο Ρηγάτο, που μίλησε σχετικά στον Γιώργο Κιούση και στο presspublica.gr: «Δεν είναι μόνο γιατί τότε γίνονται τα σταφύλια. Κάποια μπορεί να έχουν γίνει και νωρίτερα. Είναι όμως η ημέρα που σημαδεύει τη θυσία, η γιορτή του Σωτήρα Χριστού στον οποίο προσφέρονται οι απαρχές. Υπάρχει και πρόσθετος λόγος. Ο συμβολισμός του Χριστού με την άμπελο. «Εγώ ειμί η άμπελος η αληθινή και ο Πατήρ μου ο γεωργός”, όπως γράφεται στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (15, 1-8). Βαρύνει και η λέξη αληθινή, καθώς στην προχριστιανική αρχαιότητα η άμπελος ήταν σύμβολο του Διονύσου και στην Παλαιά Διαθήκη σύμβολο του λαού των Εβραίων. Οσο για τους μαθητές και τους αποστόλους, τους λέει: «Εγώ ειμί η άμπελος, υμείς τα κλήματα».

Πώς είναι η τελετή, τι λέει η ευχή

Σύμφωνα με το Γεράσιμο Ρηγάτο, τα σταφύλια προσκομίζονται στον ιερέα σε καθαρό και περιποιημένο σκεύος. «Η ευχή καλεί τον Χριστό να ευλογήσει “τον καρπόν τούτον της αμπέλου τον νέον”, ο οποίος με την ευκρασία του αέρα, τις σταγόνες της βροχής και τη γαλήνη του καιρού μπόρεσε να φθάσει στην ωριμότητά του. Έτσι που ο άνθρωπος να τον απολαμβάνει και, σύμφωνα με την ευχή, να σκέφτεται και τον εξιλασμό του από τις αμαρτίες όταν θα μεταλαμβάνει το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Εκτός από την ευχή της τελετής, άλλη απευθύνεται στον άνθρωπο που προσφέρει τα σταφύλια ή άλλους καρπούς («Ευχή επί των προσφερόντων απαρχάς οπωρών”). Είναι μια ονομαστική ευχή, με την έννοια ότι αναφέρεται και το όνομα αυτού που προσφέρει. Με την ευχή παρακαλείται ο Χριστός, «ο της χήρας την κατά δύναμιν προσφοράν ευχαρίστως δεξάμενος”, να αποδεχθεί και αυτούς τους καρπούς και να τους κατατάξει με τους αιώνιους θησαυρούς του, δωρίζοντας σ’ αυτόν που προσφέρει «των εγκοσμίων αγαθών άφθονον την απόλαυσιν”».