FOOD STORIES | Ιστορίες για την πατέντα της «χωριάτικης» που κατέκτησε τον κόσμο
Η χωριάτικη σαλάτα δεν είναι μόνο εμβληματικό πιάτο του ελληνικού καλοκαιριού, όταν οι ντομάτες είναι στα καλύτερά τους. Αποτέλεσε και σήμα-κατατεθέν της πιο τουριστίκ εκδοχής της κουζίνας της χώρας μας σε ολόκληρο τον κόσμο, έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε σε παλιότερες δεκαετίες με έντονο το στοιχείο του εμπορικού φολκλόρ. Όπως συνέβη με τον περίφημο «μουζάκα», η «γκρικ σάλαντ» ταξίδεψε ανά τον κόσμο ως ταυτοτικό στοιχείο της ντόπιας λαϊκής γαστρονομίας, ενώ ο χαρακτηρισμός «χωριάτικη» υπαινισσόταν μια αυθεντική σαλάτα φτιαγμένη με απλά, αγνά υλικά, που είχε διαθέσιμα το ελληνικό αγροτικό νοικοκυριό.
Στην πραγματικότητα βέβαια η σχέση του ελληνικού αγροτικού νοικοκυριού με την ντομάτα δε χάνεται δα και στα βάθη των αιώνων. Κατά μία εκδοχή, η καλλιέργεια ντομάτας στη χώρα μας ξεκίνησε το 1818 από την αυλή της Μονής των Καπουτσίνων στην Πλάκα (στη συμβολή των οδών Λυσικράτους, Βύρωνος και Σέλλεϋ) η οποία κάηκε το 1824. Σύμφωνα με την Αγλαΐα Κρεμέζη, ο Γάλλος μοναχός Paul d’Yvrai έφερε μερικά φυτά για να διακοσμήσει τον αύλειο χώρο της Μονής, τα οποία θαυμάστηκαν για την ομορφιά τους, ωστόσο δεν αξιοποιήθηκαν μαγειρικά. Την ίδια εποχή, σύμφωνα με άλλες πηγές, φαίνεται να έρχονται οι πρώτες ντοματιές στη Β. Ελλάδα, να ξεκινάει μια κάποια καλλιέργεια στη Σύρο και ταυτόχρονα ή λίγο αργότερα στη Σαντορίνη. Ωστόσο η πραγματική σχέση της ντοματοσαλάτας με το ελληνικό τραπέζι γεννιέται κάπου στα τέλη του 19ου αιώνα με αρχές του 20ού, όταν αρχίζει να απλώνεται η χρήση της ντομάτας ως φαγώσιμου αγαθού και να αξιοποιείται σταδιακά και στο μαγείρεμα.
Η «πατέντα» Χωριάτικη Σαλάτα που περιλαμβάνει ντομάτα, αγγούρι, πράσινες πιπεριές, κρεμμύδι, ελιές, λάδι, ρίγανη και ένα κομμάτι τυρί φέτα (ακαθόριστου βάρους) από πάνω τους θα χρειαστεί, κατά μια εκδοχή, καμιά 60αριά χρόνια για να γνωρίσει τις μεγάλες δόξες της. Και πάλι εκπορευόμενη από τη «Συνοικία των Θεών», την Πλάκα. Αυτή τη φορά ως επινόηση κάποιων παλιών ταβερνιάρηδων, που λέγεται πως κατά την πρώτη μεγάλη τουριστική άνθηση της περιοχής (στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, όταν το Athens by Night περιελάμβανε πρωτίστως την έξοδο στην Πλάκα) έψαχναν τρόπους να παρακάμψουν τις φιξαρισμένες από το κράτος τιμές μιας απλής ντοματοσαλάτας προσθέτοντας φέτα κατά το δοκούν και χρεώνοντας τουρίστες με το αζημίωτο.
Ωστόσο ο αρμονικός συνδυασμός των υλικών της, η πλούσια γεύση της, ο αρωματικός της χαρακτήρας και η καλοκαιρινή δροσιά που απέπνεε η «χωριάτικη» αποθεώθηκε τόσο από τους ξένους επισκέπτες όσο και από τους ίδιους τους Έλληνες, που λάτρεψαν τη σαλάτα αυτή και την έβαλαν στο σπίτι τους και στο καθημερινό τους τραπέζι -αν και για χρόνια στα εστιατόρια συνέχιζαν να παραγγέλνουν «μια ντοματοσαλάτα και μια φέτα χωριστά» για να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο.
Η «γκρικ σάλαντ» κατέκτησε τον κόσμο για τη νοστιμιά της, το μεσογειακό της χαρακτήρα, αλλά πλέον και για τα διαθρεπτικά της χαρακτηριστικά. Ωστόσο αυτό που καταναλώνεται ως Greek Salad κάποιες φορές δεν έχει καμία σχέση με αυτό που εμείς αποκαλούμε χωριάτικη σαλάτα. Και δεν μιλάμε για επιπλέον υλικά όπως η κάππαρη, τα καππαρόφυλλα, ο μαϊντανός ή κάποιο παξιμαδάκι που εμπνέεται από τους κρητικούς ντάκους.
Ο λόγος είναι για υλικά όπως το μαρούλι που κατά κόρον χρησιμοποιείται σε αμερικανικές εκδοχές «γκρικ σάλαντ», συμπαθέστατο λαχανικό που ωστόσο ένας Έλληνας ούτε κατά λάθος δε θα πρόσθετε στη χωριάτικη. Καυτερές πιπεριές, ραπανάκια και φέτα κομμένη σε μικρά κυβάκια με όρους …γεωμετρίας, είναι επίσης συχνά στην αμερικάνικη βερσιόν της ελληνικής σαλάτας. Στο Ντιτρόιτ μια ελληνική σαλάτα μπορεί να περιέχει ακόμη και παντζάρια, στην Τάμπα της Φλόριντα ως «γκρικ σάλαντ» νοείται ένα είδος πατατοσαλάτας, οι Γερμανοί προσθέτουν λεμόνι και κόκκινες πιπεριές, ενώ για τον Jamie Oliver εκτός από ελαιόλαδο θέλει ξίδι από κόκκινο κρασί και το χυμό ενός λεμονιού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι γευστικές περιπέτειες της ελληνικής σαλάτας δεν ξεκινούν από την εποχή που έγινε παγκοσμίως διάσημη ως Greek Salad. Αυστραλέζικη εφημερίδα του 1925, περιγράφει ως ελληνική σαλάτα ένα πιάτο με βραστή κολοκύθα και ξινόγαλο, ενώ αμερικανική εφημερίδα του 1934 αποκαλεί ελληνική μια σαλάτα αποτελούμενη από μαρούλι, λάχανο, καρότα και μαγιονέζα.
Πρώτη δημοσίευση: icookgreek.com – 22.08.2020
