Μοναχικό ξωκλήσι που ζει μια φορά το χρόνο στη γιορτή του Αγίου του, μοναστήρι που σπάει την απόκοσμη σιωπή του για να υποδεχτεί επετειακά την κοσμική βουή, κεντρική εκκλησιά μικρού χωριού που τιμά τον ιερό προστάτη της… Όπου κι αν έτυχε να βιώσει κανείς την εμπειρία του νησιώτικου πανηγυριού, ξέρει ότι στα καζάνια του μαγειρεύεται ένα πολύ ιδιαίτερο κεφάλαιο της ελληνικής παραδοσιακής κουζίνας.
Μοναχικό ξωκλήσι που ζει μια φορά το χρόνο στη γιορτή του Αγίου του, μοναστήρι που σπάει την απόκοσμη σιωπή του για να υποδεχτεί επετειακά την κοσμική βουή, κεντρική εκκλησιά μικρού χωριού που τιμά τον ιερό προστάτη της… Όπου κι αν έτυχε να βιώσει κανείς την εμπειρία του νησιώτικου πανηγυριού, ξέρει ότι στα καζάνια του μαγειρεύεται ένα πολύ ιδιαίτερο κεφάλαιο της ελληνικής παραδοσιακής κουζίνας.
PHOTOS: Ηλίας Φουντούλης, ΑΠΕ, amorgos.com
Ο θρησκευτικός χαρακτήρας των πανηγυριών είναι αδιαμφισβήτητος, αλλά το «κοσμικό στοιχείο» που εκφράζεται μέσα από τα μνημειώδη φαγοπότια και την παραδοσιακή κρασοκατάνυξη στις «κοινές τράπεζες» των ιερών προαύλιων χώρων δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο για μια λιχούδικη ιστοσελίδα σαν ετούτη. Άλλοι αναζητούν τις ρίζες της παράδοσης του μεγάλου συλλογικού τραπεζιού που συνοδεύεται από γλέντια και μουσικές σε προχριστιανικά χρόνια, άλλοι το συνδέουν με τις «Αγάπες» των πρώτων Χριστιανών, άλλοι το θεωρούν προϊόν της ευρύτερης βαλκανικής κουλτούρας των πανηγυριών και της ελληνικής αγάπης στα υπαίθρια συλλογικά τραπεζώματα, όλοι όμως το απολαμβάνουν εξίσου σαν τύχει και βρεθούν ομοτράπεζοι με αγνώστους κάτω από ξάστερους ουρανούς.
Η πανηγυριώτικη κουζίνα έχει συνήθεις πρωταγωνιστές της το ντόπιο αρνί και το κατσίκι, κάποιες φορές τη γίδα, ψάρια σαν τον μπακαλιάρο –όταν πέφτει σε νηστεία– τα όσπρια, το ρύζι, τα ζυμαρικά και δημητριακά σαν το στάρι. Ενώ στηρίζεται σε τοπικές συνταγές, η διατήρηση των οποίων είναι συνήθως δουλειά των γυναικών και των ντόπιων καλονοικοκυράδων, στην κουζίνα του πανηγυριού συναντά κανείς συχνότατα άντρες, μια και οι ποσότητες φαγητού που απαιτούνται είναι τεράστιες –όπως και τα καζάνια ή οι λαμαρίνες που θα μαγειρευτεί. Έτσι ακόμη και ένα απλό ανακάτεμα ή η μεταφορά ενός σκεύους εξελίσσεται σε μια υπόθεση που απαιτεί πολύ περισσότερη μυϊκή δύναμη και αντοχή από τα καθημερινά μαγειρέματα.
Μερικές από τις πιο διάσημες πανηγυριώτικες γεύσεις των ελληνικών νησιών.
1. Αμοργιανό πατατάτο και κοφτός. Το πατατάτο, από τα τυπικότερα αμοργιανά πιάτα, είναι κατσικίσιο κρέας στην κατσαρόλα με πατάτες. Η μαζικότερη κατανάλωσή του γίνεται στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής, στην Κάτω Μεριά της Αμοργού. την παραμονή της γιορτής. Στον ίδιο τόπο συναντούμε το ξιδάτο (βραστό κρέας και πατσάς) και τον «κοφτό», φτιαγμένο από σιτάρι με αμοργιανή μυζήθρα.
2. Ρεβιθάδα Σίφνου. Η ρεβιθάδα θεωρείται εμβληματικό σιφνέικο πιάτο, όμως συναντιέται με παραλλαγές και σε άλλα κυκλαδονήσια. Στο σιφνέικο πανηγύρι γεύεται κανείς ακόμη κοκκινιστό με πατάτες ή μακαρόνια ή μπακαλιάρος αν συμπίπτει με νηστεία.
3. Κασιώτικα ντολμαδάκια. Τούτα τα ντολμαδάκια που εκτός από ρύζι έχουν και κιμά και ντομάτα, τα δοκιμάζει κανείς στο μεγάλο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου στην Πέρα Παναγία. Εκτός από το κλασικό κατσικάκι, στην Κάσο γεύεται κανείς και το τοπικό πιλάφι με την κανέλα. Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το ιδιαίτερο αυτό ντολμαδάκι μπορείτε να ανατρέξετε στο άρθρο «Κασιώτικοι ντολμάδες του γλεντιού και της παράδοσης».
4. Κεσκέκ, κεσκέτσι ή κισκέτς Λέσβου. Ένα πολύ ιδιαίτερο πανηγυριώτικο παρασκεύασμα που φτιάχνεται με μείξη πρόβειου και μοσχαρίσιου κρέατος, στάρι, κρεμμύδια και καρυκεύματα. Μένει αμέτρητες ώρες στα καζάνια μέχρι που τα υλικά θα λιώσουν και θα μετατραπούν σε ένα ενιαίο πολτό.
5. Σαμιώτικη Γιορτή. Στην ίδια λογική με το κεσκέκ η «γιορτή» της Σάμου παρασκευάζεται κι αυτή με αρνί ή κατσίκι, κομμένο σε κομμάτια, μαγειρεμένο μαζί με κόκκους σιτάρι σε μεγάλα καζάνια, μέχρι πολτοποιηθεί.
6. Γίδα με μακαρόνια και ζεστό ρυζόγαλο Αλοννήσου. Ρυζόγαλο από φρέσκο κατσικίσιο γάλα σερβίρονται στους τυχερούς που θα βρεθούν ανήμερα Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης στο παρεκκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου στη περιοχή Ψηλή Ράχη. Ωστόσο και τον Δεκαπενταύγουστο ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δοκιμάσει τουλάχιστον τη γίδα, στο καθιερωμένο πανηγύρι της αναβίωσης του παραδοσιακού γάμου.
7. Βραστή γίδα από την Κρήτη και πιλάφι στο γιδόζουμο. Στις 6 Αυγούστου του Αφέντη Χριστού και φυσικά στα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου η βραστή γίδα με πιλάφι συμπρωταγωνιστεί στα κρητικά γλέντια με το αρνί και τις πατάτες στη λαμαρίνα.
8. Κατσίκι ρασκό και ικαριώτικη Πρόθεση. Ψητό ή μαγειρευτό με λίγη ντομάτα μαγειρεύεται το περίφημο ντόπιο κατσικάκι της ικαριώτικης γης, στα πανηγύρια της που αγγίζουν τα όρια του θρύλου. Μια ιδιαίτερη κατάσταση συμβαίνει εδώ, η επονομαζόμενη «Πρόθεση», που περιλαμβάνει 1 κιλό κρέας, 1 κιλό ψωμί, 1 κιλό κρασί κα 1 σαλάτα, την οποία αγοράζουν οι συμμετέχοντες. Οι Ικαριώτες έχουν παράδοση στο να πληρώνουν το γεύμα τους στα πανηγύρια, πράγμα που γενικώς σε θρησκευτικά πανηγύρια δε συμβαίνει. Για το πώς δημιουργήθηκε αυτή η παράδοση αλλά και για άλλες άγνωστε πλευρές της ικαριώτικης κοινωνίας μπορείτε να ανατρέξετε στο κείμενο του Γιώργου Πίττα «Τα πανηγύρια της Ικαρίας».
Και ένα πιάτο από πανηγύρι βουνίσιο, στεριανό
Τα μακαρόνια με κατσίκι από την περιοχή του Ταϋγέτου. Φαγητό-προσφορά στους επισκέπτες του παραδοσιακού πανηγυριού, στα Ριζανά περιοχή του Ταϋγέτου, στη γιορτή του Αγίου Παντελεήμονος στο Μεσσηνιακό. ΦΩΤΟ Αρχείου ΑΠΕ: Νικήτας Κώτσιαρης, Ιούλιος 2006.
ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 2017-07-13 10:01:47 | ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ: 2018-08-05 10:00:00