Έχω πάει αρκετές φορές στην Τουρκία, με πιο πρόσφατη πριν κάτι μήνες, οπότε βρέθηκα στην Πόλη για μία βδομάδα. Αν δεν έχετε πάει, και σας έχει μείνει κανένα φράγκο από τη χαρατσοθύελλα, να πάτε οπωσδήποτε…
Έχω πάει αρκετές φορές στην Τουρκία, με πιο πρόσφατη πριν κάτι μήνες, οπότε βρέθηκα στην Πόλη για μία βδομάδα. Αν δεν έχετε πάει, και σας έχει μείνει κανένα φράγκο από τη χαρατσοθύελλα, να πάτε οπωσδήποτε…
…Είναι κοντά, είναι φθηνά, και η Κωνσταντινούπολη είναι μια πανέμορφη πόλη –ο γράφων έχει κόψει εδώ και καιρό τα διάφορα «μια από τις ομορφότερες πόλεις του κόσμου» διότι είναι εξίσου αστήρικτα με τα διάφορα «Ελλάδα, η ομορφότερη χώρα της Γης», που τόσο μας αρέσουν. Αν μάλιστα έχετε ροπή προς τη μάσα, που μάλλον έχετε δεδομένου ότι εντρυφείτε στο ανά χείρας περιοδικό, τότε θα περάσετε σούπερ στην πόλη των δύο ηπείρων. Αν, ακόμα περισσότερο, νιώθετε ακατανίκητη ροπή προς το street food, είτε στην εκδοχή γύρου είτε στη διπλή παραλλαγή μύδι-πιλάφι και μύδι-σκορδαλιά, τότε μπορεί πολύ εύκολα να την πατήσετε. Κατεβαίνοντας από το Ταξίμ τον τεράστιο πεζόδρομο της Ιστακλάν, της Μεγάλης Οδού των Ρωμιών, οι πειρασμοί των πολλών λιπαρών και των ακόμα περισσότερων μπαχαριών διαδέχονται ο ένας τον άλλο σε τόσο καταιγιστικούς ρυθμούς, ώστε, αν δεν διακατέχεστε από το πνεύμα της σιδηράς γερμανικής δημοσιονομικής πειθαρχίας, μπορεί εύκολα να οδηγηθείτε σε παντελόνι δύο νούμερα μεγαλύτερο. Η Πόλη είναι ο παράδεισος της μάσας στο πόδι…
Ωστόσο, αν είστε πιο μερακλήδες ή αν είχατε φοροδιαφύγει επαρκώς στο πρόσφατο παρελθόν, μπορεί να οδηγηθείτε σε κάποιο από τα πολυάριθμα εστιατόρια, είτε για κρεατικά στους δρόμους γύρω απ’ την Ιστακλάν είτε για ψαράκι κάτω από τη γέφυρα του Γαλατά. Από την πρώτη φορά λοιπόν που πήγα σ’ αυτά τα εστιατόρια της Πόλης, μου έκανε εντύπωση το μέγεθος των μερίδων. Ήταν (είναι) οι μισές από τις κανονικές δικές μας, περίπου όσο (ή λίγο παραπάνω) είναι τα μεζεδάκια του τσίπουρου. Στην αρχή νόμιζα ότι ήταν συμπτωματικό, αλλά όσο έμενα παραπάνω κι έβλεπα να σερβίρονται τα ίδια πιάτα παντού, κατάλαβα ότι αυτή (δηλαδή η μισή από τη δική μας) ήταν η κανονική μερίδα των Τούρκων. Γιατί όμως; Αρχικά φαντάστηκα ότι ήταν κάποια ιδιαιτερότητα της τουρκικής κουζίνας. Όμως από τα ολίγα που γνωρίζω επί του θέματος, η εικόνα του ανατολίτικου γεύματος είναι αυτή της μεγάλης πιατέλας στη μέση του τραπεζιού, από την οποία τρώνε όλοι οι συνδαιτυμόνες. Επομένως, αφού δεν είναι παράδοση, είναι κάτι άλλο.
Την απορία τελικά μου την έλυσε παλιός Ρωμιός, που έχει συνολική εικόνα της τουρκικής κοινωνίας τις τελευταίες δεκαετίες. Παλιότερα, οι μερίδες στην Τουρκία ήταν κανονικές, ακριβώς σαν τις δικές μας. Περί τα τέλη των 70’s όμως, ενέσκηψε και στην Τουρκία (καλή ώρα…) το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να τη «σώσει» από το οικονομικό αδιέξοδο. Η «συνταγή» ήταν ίδια με εδώ (και παντού αλλού): περικοπές και άλλες περικοπές και ξανά περικοπές, μέχρι ο γάιδαρος του Χότζα να συνηθίσει να μην τρώει. Κι επειδή, όπως κι εδώ, αλλά και παντού αλλού, είναι δύσκολο να βρεις κορόιδα που να συναινέσουν αυτοβούλως στην πείνα, ο κόσμος αντέδρασε. Οπότε το 1980 τα τανκς βγήκαν στους δρόμους, οι αντιδρώντες μπήκαν στις φυλακές και το πρόγραμμα του ΔΝΤ εφαρμόστηκε εν μέσω βασανιστηρίων και δολοφονιών. Για την ακρίβεια, όχι μόνο εφαρμόστηκε, αλλά θεωρήθηκε και απολύτως πετυχημένο. Εντέλει, οι οικονομικοί δείκτες της Γείτονος ανέκαμψαν.
Στην περίπτωση της Τουρκίας ταιριάζει γάντι το «η εγχείρηση πέτυχε, ο ασθενής πέθανε». Γιατί ενώ οι οικονομικοί δείκτες ανέβηκαν, ο κοσμάκης βυθίστηκε σε μια μιζέρια από την οποία δεν βγήκε ποτέ –το πόσο φτωχοί είναι οι Τούρκοι φαίνεται διά γυμνού οφθαλμού ακόμα και στα πιο «κυριλέ» μέρη της Κωνσταντινούπολης. Και όταν οι φτωχοί εξαθλιώνονται (καλή ώρα…) τραβάνε στο βυθό μαζί τους τη μεσαία τάξη, με πρώτους και καλύτερους πάντοτε όσους έχουν μαγαζιά που απευθύνονται στο ευρύ κοινό. Κι απ’ τους μαγαζάτορες, οι πρώτοι πρώτοι που πληρώνουν τη νύφη είναι οι εστιάτορες. Πάντοτε θα χρειαστείς ένα ζευγάρι παπούτσια (έστω και πολύ φθηνό), αλλά μπορείς κάλλιστα να τη βγάλεις χωρίς να τρως έξω. Κατά συνέπεια, οι Τούρκοι εστιάτορες τα βρήκαν πολύ δύσκολα. Προ του αδιεξόδου λοιπόν, το όποιο πάντοτε παίρνει τη μορφή του επελαύνοντος γιγάντιου λουκέτου, σκαρφίστηκαν την ιδέα της μισής μερίδας. Με τη μισή μερίδα η τιμή κρατιέται χαμηλά και το κατάστημα ανοίγεται σε πελατεία που με την κανονική μερίδα δεν θα την έβλεπε ποτέ. Οι δε πιο πλούσιοι κάνουν διπλή παραγγελία για να χορτάσουν.
Θα μου πείτε τώρα ότι ο καημένος ο φτωχός με τη μισή μερίδα ίσα που ξεγελάει την πείνα του και δεν χορταίνει ποτέ. Αυτός όμως δεν είναι ο στόχος της τρόικας; Να συνηθίσει δηλαδή το γαϊδούρι του Χότζα να τρώει λίγο για να μην επιβαρύνει τον προϋπολογισμό. Τώρα αν στην πορεία ο άτυχος κυρ Μέντιος αποδημήσει εις Κύριον, ε τότε σε αυτήν την περίπτωση θα φταίει ο λαϊκισμός που εμπόδισε τις μεταρρυθμίσεις.