Δύο θαμώνες ενός εστιατορίου έχουν τρομερό άγχος για το αν το κοτόπουλο που θα καταναλώσουν έζησε μια καλή ζωή. Την ίδια στιγμή ένας εργάτης στην Κίνα, μπορεί να ζει λίγο χειρότερα από το εν λόγω κοτόπουλο, για να μπορούμε εμείς να καταναλώνουμε αμέριμνοι. Πώς συνδέονται οι δυο ιστορίες; Διαβάστε και θα καταλάβετε.

Δύο θαμώνες ενός εστιατορίου έχουν τρομερό άγχος για το αν το κοτόπουλο που θα καταναλώσουν έζησε μια καλή ζωή. Την ίδια στιγμή ένας εργάτης στην Κίνα, μπορεί να ζει λίγο χειρότερα από το εν λόγω κοτόπουλο, για να μπορούμε εμείς να καταναλώνουμε αμέριμνοι. Πώς συνδέονται οι δυο ιστορίες; Διαβάστε και θα καταλάβετε.

Portlandia
Σε εστιατόριο του Πόρτλαντ νεαρό ζευγάρι ζητεί από τη σερβιτόρα περισσότερες πληροφορίες για το κοτόπουλο στον κατάλογο. «Είναι ντόπιο;» ρωτά σοβαρά ο άντρας. «Ναι, βέβαια», απαντά χωρίς ίχνος δισταγμού η σερβιτόρα, ενώ η φίλη του δείχνει πιο έμπειρη: «Βιολογικό με πιστοποίηση Υπουργείου Γεωργίας του Όρεγκον ή του Πόρτλαντ;», για να πάρει την ακλόνητη απάντηση: «Είναι βιολογικό με όλες τις πιστοποιήσεις». Η σερβιτόρα βομβαρδίζεται από ερωτήσεις για τη δίαιτα, τις συνήθειες και κάθε άλλη λεπτομέρεια περί το σύντομο και μάταιο βίο του πτεροφόρου μα, φευ, ανίκανου για πτήση δίποδου, οπότε, αφού τους αφήνει για λίγο, επιστρέφει με τον πλήρη φάκελο –μαζί με μια φωτογραφία εν ζωή– του Κόλιν, που, όπως τους πληροφορεί, ήταν το όνομα το κοτόπουλου που πρόκειται να απολαύσουν εντός ολίγου. «Είχε φίλους; Ήταν ευτυχισμένος;» ρωτά τώρα ο άντρας, για να πληροφορηθεί πως «κάνουν τα πάντα για να εξασφαλίσουν ότι τα κοτόπουλα ζουν ευτυχισμένα». Οι επόμενες ερωτήσεις αφορούν, βεβαίως, τον εκτροφέα: «Δεν φαντάζομαι να είναι κανένας τύπος με γιοτ που ζει στο Μαϊάμι; Με στενοχωρεί βαθιά η ιδέα ενός ανθρώπου που βλέπει τα βιολογικά προϊόντα σαν μια μόδα πάνω στην οποία μπορεί να κερδοσκοπήσει». Η σερβιτόρα, κατανοώντας τις επιφυλάξεις τους, τους καθησυχάζει ότι δεν έχουν να κάνουν με μια τέτοια περίπτωση, εκείνοι όμως αποφασίζουν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να πάνε αμέσως στη φάρμα για να ελέγξουν αυτοπροσώπως τις συνθήκες εκτροφής του Κόλιν. Τα παραπάνω είναι μια σκηνή από το πρώτο επεισόδιο της σειράς Portlandia που προβάλλεται στο αμερικανικό τηλεοπτικό κανάλι IFC (Independent Film Channel) από τον Ιανουάριο του 2011, διακωμωδώντας τα διαφορετικά είδη εναλλακτικού τρόπου ζωής που ενδημούν στο Πόρτλαντ του Όρεγκον. Η πόλη θεωρείται πράγματι από τους Αμερικάνους παράδεισος για χορτοφάγους, οπαδούς της ανακύκλωσης και γενικώς κάθε είδους αρνητές συμμετοχής στην κούρσα του αγοραίου ανταγωνισμού. Εκεί η ευαισθησία και η ηθική που επιδεικνύει μια επιχείρηση μπορεί να είναι πιο σημαντική από την ελαχιστοποίηση του κόστους παραγωγής. Υπάρχει όμως χώρος για την ηθική, που όλοι θέλουμε, στους δύσκολους καιρούς που ζούμε; Η πραγματικότητα μερικές φορές μοιάζει πολύ μακρινή από εκείνη του Πόρτλαντ… Χωρίς αμφιβολία, τα τελευταία χρόνια το δεοντολογικό εμπόριο και η εταιρική κοινωνική ευθύνη διαδόθηκαν ευρέως στο δυτικό κόσμο. Τρόφιμα, ποτά, καπνός, είδη ένδυσης και υπόδησης φέρουν τη σήμανση «δεοντολογικό» (ethical) από πιστοποιήσεις όπως: «δίκαιο εμπόριο», «βιολογική γεωργία», «χωρίς εκμετάλλευση του ανθρώπινου μόχθου» (sweatshop free). Όλο και περισσότερες επιχειρήσεις θέτουν πλέον αυστηρούς κανόνες υπέρ των εργαζομένων και πασχίζουν ώστε να εφαρμόζουν ορθές περιβαλλοντικές πρακτικές. Υπάρχει όμως ένα μεγάλο εμπόδιο σε όλα αυτά: η οικονομική ύφεση που ζούμε. Όταν ως προμηθευτής παλεύεις με τις μειωμένες πωλήσεις και αγωνιάς για την επιβίωσή σου, η κοινωνική και περιβαλλοντική ευαισθησία δεν είναι το πρώτο σου μέλημα!

Το «μήλο» από μέσα
Αν η αγωνία να διαπιστώσει κανείς ιδίοις όμμασι τη δεοντολογική παραγωγή των τροφίμων που καταναλώνει, εμφανίζεται ως κωμική εκζήτηση σε μια τηλεοπτική σειρά, οι συνθήκες παραγωγής κάποιων άλλων προϊόντων δεν είναι και τόσο κωμικές. Δύο χρόνια περίπου πριν από τον πρόσφατο θάνατο του Steve Jobs, συνιδρυτή της Apple, ο Mike Daisey, συγγραφέας, ηθοποιός και φανατικός χρήστης των γκάτζετ της εταιρείας, αποφάσισε να ταξιδέψει στην Κίνα για να διερευνήσει τις συνθήκες παραγωγής στα εργοστάσια της Apple. Έτσι, τύπωσε ψεύτικες επαγγελματικές κάρτες και παριστάνοντας τον επιχειρηματία κατάφερε να διεισδύσει σε εργοστάσια όπου εκατομμύρια Κινέζων εργατών, ακόμα και νεαροί έφηβοι, δουλεύουν ακατάπαυστα κατασκευάζοντας τα i-προϊόντα που έγιναν αντικείμενα λατρείας σε ολόκληρο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Οι συνθήκες που αντίκρισε ήταν πολύ πιο απάνθρωπες από αυτές που περίμενε. Έτσι, όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ, συνέθεσε τον αυτοσχεδιαστικό μονόλογο The Agony and the Ecstasy of Steve Jobs, που ανέβηκε δοκιμαστικά στο Πόρτλαντ πριν από ενάμιση χρόνο, ενώ αυτόν τον Οκτώβριο έκανε επίσημη πρεμιέρα στη Νέα Υόρκη. Πέραν των εγκωμιαστικών κριτικών που έχουν γραφτεί μέχρι σήμερα, ο Steve Wozniak, ο έτερος συνιδρυτής της Apple, φέρεται να έχει δηλώσει: «Δεν θα είμαι ποτέ ξανά ο ίδιος έχοντας δει αυτήν την παράσταση».

Αναρωτιέμαι, άρα… υπάρχω
Έχει δίκιο ο Daisey: «Προσποιούμαστε ότι οι συσκευές μας φτιάχνονται σε μαγικά εργοστάσια από διαστημικά ξωτικά, αντί να αναγνωρίζουμε το πραγματικό ανθρώπινο κόστος που μέσα μας ξέρουμε ότι έχει καταβληθεί για την παραγωγή τους». Ελπίζει όμως ότι, όπως το κίνημα της βιολογικής γεωργίας έκανε τους ανθρώπους να αναρωτηθούν για την προέλευση της τροφής τους, έτσι και η παράστασή του θα ενθαρρύνει τους ανθρώπους να αρχίσουν να αναρωτιούνται από πού προέρχονται τα προϊόντα που χρησιμοποιούν. Σε συνέντευξή του στους New York Times αναφέρει τα εξής: «Η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε δεν είναι πολύ διαφορετική από εκείνη που επικρατούσε τη δεκαετία του 1950, όταν ξεκίνησε το κίνημα της βιολογικής διατροφής… τότε που φαινόταν παράξενη η ιδέα ότι τα τρόφιμα δεν θα έπρεπε να περιέχουν ζιζανιοκτόνα και οι άνθρωποι δεν καταλάβαιναν για ποιο λόγο θα μπορούσε κάποιος να μη θέλει το φαγητό του συσκευασμένο σε κονσέρβα. Με άλλα λόγια, το να κάνεις τον κόσμο να προβληματιστεί για τέτοιου είδους ζητήματα είναι επαναστατική πράξη, γιατί κανένας δεν μιλάει γι’ αυτά». Ευτυχώς κάποιοι μιλάνε, να προσθέσουμε εμείς…