Μπορεί τα λαλάγγια να τα συναντά κανείς πλέον όλη τη χρονιά στη Λακωνία και την ευρύτερη περιοχή της ιστορικής Μάνης, ως εμβληματικό έδεσμα της τοπικής κουζίνας, ωστόσο κάποτε το τηγανητό αυτό ζυμωτό ήταν συνυφασμένο με την 5η Ιανουαρίου – παραμονή των Φώτων.

Η Πρωτάγιαση, όπως λεγόταν η προηγούμενη μέρα των Θεοφανείων, έβρισκε πρωί πρωί τον παπά του χωριού με την αγιαστούρα στο ένα χέρι και ένα ντενεκέ στο άλλο συνοδεία παιδιών να πηγαίνει απ’ το ένα σπίτι στ’ άλλο για να αγιάσει νοικοκυριά, ζωντανά και καλλιέργειες. «Τίποτα δεν έμενε που να μην αγιαστεί, σπίτια, χωράφια, στάνες, ό,τι είχε ο καθένας αγιαζόταν» θυμάται η Βούλα Εμμανουήλ με καταγωγή από τους Γοράνους Λακωνίας. Η ίδια προσθέτει: «Τον ντενεκέ ο πάτερ τον κουβαλούσε μαζί του για να βάζει το λάδι που τον φίλευαν οι συγχωριανοί».

Όταν τέλειωνε η πολύωρη αυτή διαδικασία της «πρώτης άγιασης» και μαζεύονταν οι οικογένειες στο σπίτι, ερχόταν η ώρα των λαλαγγιών και των παραμυθιών. Λαλάγγια ή λαλαγγίδες, λέγονται ζυμωτές, τηγανητές παρασκευές σε σχήμα σαλίγκαρου ή άλλο, που οι ντόπιοι κατανάλωναν είτε με τυρί είτε με μέλι, ως γλυκά ή αλμυρά σνακ δηλαδή, ανάλογα με την όρεξη, καθώς τα ίδια δεν περιέχουν ζάχαρη ούτε μεγάλη δόση αλατιού.

«Το βράδυ της παραμονής των Φώτων, η μητέρα μάς μάζευε και καθώς έφτιαχνε τα  λαλάγγια, μας έλεγε παραμύθια με ξωτικά και ιστορίες για τα λυκοτσαρδά, τους …τοπικούς καλικάντζαρους, που βγαίναν από το ποτάμι στο μύλο και έπαιρναν από πίσω τον μυλώνα ως το χωριό μας. Με τα λαλάγγια θα ταΐζαμε τα λυκοτσαρδά να τα καλοπιάσουμε και να τα κρατάμε απασχολημένα, ώσπου να ξημερώσει των Φώτων, οπότε θα έφευγαν τρομαγμένα να πάνε να κρυφτούν για ένα χρόνο».

Με αλεύρι, ελαιόλαδο και (πλέον) λίγο πορτοκάλι. «Τα λαλάγγια είναι απλές παρασκευές από αλεύρι και ελαιόλαδο, όπως απλή ήταν στο σύνολό της η κουζίνα της περιοχής» λέει η Βούλα Εμμανουήλ που θυμάται ότι κάποιοι έριχναν επιπλέον κύμινο, ενώ άλλοι κανέλα. Και προσθέτει: «Εμείς πια βάζουμε ξύσμα και χυμό πορτοκαλιού κατά την παρασκευή τους που τους δίνει ωραίο άρωμα. Αυτή τη συνταγή θα σας δώσω».

Tip. Τρίψτε καλά το ελαιόλαδο με το αλεύρι στο αρχικό στάδιο για να γίνουν τραγανά έξω και αφράτα μέσα τα λαλάγγια.

Υλικά Συνταγής
1 ½ κιλό αλεύρι, 1 ½ φλιτζάνι του τσαγιού ελαιόλαδο, 1 ½ φακελάκι ξερή μαγιά, 2 πορτοκάλια (το ξύσμα και ο χυμός τους), γύρω στα 600ml νερό και λίγο χλιαρό νερό ακόμη για να διαλύσετε τη μαγιά, 2- 3 κουταλάκια του γλυκού κοφτά αλάτι, ελαιόλαδο για το τηγάνισμα

Εκτέλεση
1. Σε μεγάλη, άνετη λεκάνη για ζύμωμα ρίχνετε το αλεύρι με το αλάτι. Προσθέτετε το λάδι. Αρχίζετε να τρίβετε με τα χέρια το λάδι με το αλεύρι μέχρι που να γίνει σα σωρός από ψίχουλα.
2. Προσθέτετε το ξύσμα και τον χυμό των πορτοκαλιών. Διαλύετε τη μαγιά σε λίγο χλιαρό νερό και τη ρίχνετε και αυτή στο μείγμα του αλευριού. Αρχίζετε το ζύμωμα προσθέτοντας λίγο λίγο το νερό μέχρι να αποκτήσετε μία ζύμη σχετικά μαλακή που να μην κολλάει στα χέρια και τα τοιχώματα.
3. Αφήνετε τη ζύμη σκεπασμένη να ξεκουραστεί τουλάχιστον 1 ώρα.
4. Βάζετε άφθονο ελαιόλαδο να ζεσταθεί σε μια κατσαρόλα (ή φριτέζα). Αποσπάτε από τη ζύμη μικρά μπαλάκια που τα πλάθετε με τα χέρια σε κορδόνια. Τα τυλίγετε ένα ένα χαλαρά σε σαλίγκαρους και τα ρίχνετε απευθείας στο καυτό λάδι. Τηγανίζετε τα λαλάγγια μέχρι να ροδίσουν απ’ όλες τις πλευρές και τα βγάζετε με τρυπητή κουτάλα, αφήνοντάς τα να στραγγίσουν καλά πριν τα σερβίρετε.