Ας ανακεφαλαιώσουμε λοιπόν τι ξέρουμε για τη βιολογική γεωργία στην Ελλάδα, για να δούμε τι μπορεί να διασφαλίσει το μέλλον της.

Το ξεκίνημα ήταν διστακτικό αλλά φιλόδοξο. Η συνέχεια ήταν θεαματική – για τα δεδομένα της χώρας. Οι παρούσες συνθήκες εμφανίζονται δύσκολες: η Έκθεση Βιολογικών Προϊόντων Ecofestival 2010, που είχε ανακοινωθεί για το φετινό Νοέμβριο, δεν θα πραγματοποιηθεί.

Στη χώρα μας η βιολογική γεωργία έχει τις ρίζες της στο οικολογικό κίνημα των αρχών της δεκαετίας του 1980. Οι πρώτοι βιοκαλλιεργητές ήταν ερασιτέχνες που αποφάσισαν να πειραματιστούν με τις μεθόδους της βιολογικής καλλιέργειας. Η πρώτη πιστοποίηση σε ελληνικό βιολογικό προϊόν δόθηκε το 1984, από ολλανδικό οργανισμό πιστοποίησης, σε σταφίδες που καλλιεργήθηκαν στο Αίγιο για να εξαχθούν στη συνέχεια στην Ολλανδία, ενώ από το 1986 γερμανική εταιρεία υποστήριξε την παραγωγή βιολογικής ελιάς και ελαιόλαδου στην Ελλάδα.

Στην Ευρώπη, το πρώτο ενοποιημένο νομοθετικό πλαίσιο για τη βιολογική γεωργία θεσπίστηκε το 1991 με τον Κανονισμό 2092/91 της Ε.Ε. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία θέτει κανόνες για τη μεταποίηση, τυποποίηση και διακίνηση των βιολογικών προϊόντων, ορίζει κυρώσεις για τους παραβάτες και θεσμοθετεί σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης για όλα τα βιολογικά προϊόντα.

Στην Ελλάδα, οι πιστοποιήσεις βιολογικών προϊόντων ξεκίνησαν με την ίδρυση του πρώτου οργανισμού πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων, της ΔΗΩ, το 1992, ο οποίος άρχισε να ελέγχει τους βιοκαλλιεργητές και να πιστοποιεί τα προϊόντα τους από το 1993. Σήμερα οι εγκεκριμένοι από το υπουργείο πιστοποιητικοί οργανισμοί είναι πλέον έντεκα (ΔΗΩ, Φυσιολογική, ΒΙΟΕΛΛΑΣ, QWays, A-Cert, Iris, Πράσινος Έλεγχος, Γεωτεχνικό Εργαστήριο Α.Ε., Lacon Hellas, GMCert, και Φιλική Πιστοποίησης Α.Ε.) και δραστηριοποιούνται σε όλη την Ελλάδα. Το 2002 ιδρύεται η Ομοσπονδία Ενώσεων Βιοκαλλιεργητών Ελλάδος, η οποία περιλαμβάνει σήμερα 29 ενώσεις βιοκαλλιεργητών από όλη την Ελλάδα.

Βιολογικές στατιστικές
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του υπουργ είου Αγροτ ικής Ανάπτ υξης και Τροφίμων, το 2007 το σύνολο των καλλιεργήσιμων εκτάσεων που βρίσκονταν σε βιολογικό στάδιο κάλυπταν 692.004,8 στρέμματα, ενώ όσες βρίσκονταν σε μεταβατικό στάδιο αντιπροσώπευαν έκταση 829.170,5 στρεμμάτων. Πρόκειται δηλαδή για συνολική έκταση 1.521.175 στρεμμάτων (πάνω από πέντε φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη του 2002: 295.000 στρέμματα), η οποία αποτελεί το 3,5-4% των της συνολικής καλλιεργήσιμης έκτασης στην Ελλάδα.

Το ποσοστό αυτό κρίνεται πολύ ικανοποιητικό σε σχέση με τα αντίστοιχα άλλων χωρών της Ε.Ε. από ελληνικούς φορείς. Το 53% των βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων καλύπτεται από αροτραίες καλλιέργειες, όπως είναι τα σιτηρά, οι ελαιούχοι σπόροι (κουκιά σόγιας, ηλιανθόσποροι κ.λπ.) και τα πρωτεϊνούχα φυτά (μπιζέλια, κουκιά κ.λπ.).

Ακολουθεί η ελιά (αποτελεί το 36% των βιολογικών καλλιεργειών) και το αμπέλι (αποτελεί το 5%), ενώ τα κηπευτικά, τα εσπεριδοειδή και τα οπωροφόρα καλύπτουν το καθένα 2% των βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων. Ο συνολικός αριθμός των επιχειρηματιών (παραγωγοί και μεταποιητές) που ασχολούνταν με τη βιολογική γεωργία το 2007 ήταν 23.826. Από αυτούς, οι περισσότεροι (3.659) δραστηριοποιούνταν στο νομό Αιτωλοακαρνανίας και ακολουθούν ο νομός Λέσβου (2.168) και Λάρισας (1.512). (www.minagric.gr)

Η πολιτική των επιδοτήσεων
Η αλματώδης ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας τα τελευταία χρόνια οφείλεται κυρίως στο εκτεταμένο πρόγραμμα επιδοτήσεων που εφαρμόστηκε την περίοδο 2006-2007. Η πολιτική των επιδοτήσεων απαντά στην ανάγκη στήριξης μιας εναλλακτικής καλλιεργητικής πρότασης η οποία βρίσκεται στα πρώτα στάδια της εφαρμογής της, μιας προσέγγισης που προωθεί την υγιεινή διατροφή και την αειφορική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων σε εποχή όξυνσης του περιβαλλοντικού προβλήματος. Η επιδότηση της βιολογικής γεωργίας είναι προς όφελος όχι μόνο της συγκεκριμένης ομάδας παραγωγών, αλλά και του κοινωνικού συνόλου.

Οι αγορές των βιοκαλλιεργητών
Οι αγορές των βιοκαλλιεργητών είναι, σύμφωνα με τους συλλόγους και τις ενώσεις βιοκαλλιεργητών σε όλη την Ελλάδα, οι πρώτες αγορές αγροτών στη χώρα μας, αποτελώντας θεσμό με δεκαπενταετή πλέον ύπαρξη. Ένα από τα χαρακτηριστικά που τις διακρίνει από τις λαϊκές αγορές των συμβατικών αγροτικών προϊόντων είναι η απευθείας διάθεση της τροφής από τον παραγωγό της. Πρόκειται για αγορές που δημιουργήθηκαν από μη επιδοτούμενους αγρότες οι οποίες έχουν συμβάλει καθοριστικά στη βιωσιμότητα των συμμετεχόντων παραγωγών, διότι λειτουργούν, όπως λένε οι ίδιοι, «λιτά, φθηνά και καθόλου γραφειοκρατικά». (www.bioagores.org)

Προτάσεις για την ενίσχυση της ελληνικής βιολογικής γεωργίας
Τα στατιστικά στοιχεία που αναφέραμε δεν αφορούν την τελευταία τριετία. Δυστυχώς, στη δύσκολη αυτή περίοδο η ελληνική βιολογική γεωργία συρρικνώνεται και αναμένεται να συρρικνωθεί περισσότερο τα επόμενα χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό ότι η 13η Έκθεση Βιολογικών Προϊόντων Ecofestival 2010, που είχε ανακοινωθεί για τις 11-14 Νοεμβρίου, δεν θα πραγματοποιηθεί επειδή δεν υπήρξε ανταπόκριση από τους εκθέτες λόγω της οικονομικής κρίσης. Υπάρχουν όμως εμπόδια που προϋπήρχαν της κρίσης. Για παράδειγμα, η παρουσία των εγχώριων βιολογικών προϊόντων στην ελληνική αγορά είναι πολύ περιορισμένη συγκριτικά με τα εισαγόμενα, εφόσον, όπως εκτιμά η Ομοσπονδία Ενώσεων Βιοκαλλιεργητών Ελλάδος, οι Έλληνες παραγωγοί δυσκολεύονται να τοποθετηθούν στην ελληνική αγορά λόγω της δυσλειτουργικής νομοθεσίας.

Επιπλέον, η τεχνογνωσία που έχει αποκτηθεί μέχρι σήμερα γύρω από τη βιολογική γεωργία οφείλεται κυρίως στις ατομικές προσπάθειες πρωτοπόρων βιοκαλλιεργητών, δεν μπορεί όμως να καλύψει τις σημερινές απαιτήσεις.

Για την ενίσχυση της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα, πολλοί φορείς έχουν προτείνει κατά καιρούς μέτρα, των οποίων η λήψη στις παρούσες συνθήκες είναι μάλλον επιτακτική:
ενίσχυση της έρευνας για τη βιολογική γεωργία
εισαγωγή της βιολογικής γεωργίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
ενημέρωση και κατάρτιση των αγροτών
απλοποίηση των νομοθετικών κανονισμών που αφορούν τις δραστηριότητες των μικρών παραγωγών και μεταποιητών
νομική κατοχύρωση των αγορών των βιοκαλλιεργητών
εισαγωγή των βιολογικών προϊόντων σε ειδικές κατηγορίες πληθυσμού (παιδικοί σταθμοί, νηπιαγωγεία, σχολικά κυλικεία, νοσοκομεία)
προβολή των ελληνικών βιολογικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές.