Θες οι εποχές που διανύουμε, θες μια αυξανόμενη τάση για επιστροφή στις ρίζες, θες η προσπάθεια για ανανέωση κι αναθεώρηση, οι προβολείς πάντως τελευταία στρέφονται ξαφνικά επάνω στις λιγότερο γνωστές ποικιλίες του ελληνικού αμπελώνα… 

Θες οι εποχές που διανύουμε, θες μια αυξανόμενη τάση για επιστροφή στις ρίζες, θες η προσπάθεια για ανανέωση κι αναθεώρηση, οι προβολείς πάντως τελευταία στρέφονται ξαφνικά επάνω στις λιγότερο γνωστές ποικιλίες του ελληνικού αμπελώνα… 

Γεννημένες απ’ το μηδέν Την ίδια στιγμή, αλλά με πολύ περισσότερη προσπάθεια, κόπο, πειραματισμούς και μελέτη, άρχισαν να βγαίνουν στο προσκήνιο και οι δευτεραγωνιστές των ερυθρών ελληνικών ποικιλιών. Ένας θαυμάσιος ποικιλιακός θησαυρός που ακούει στο όνομα Βλάχικο, Βερτζαμί, Μαυράθηρο, Μαυροτράγανο, Μαυροκουντούρα, Αυγουστιάτης, Νεγκόσκα, Τσαπουρνάκος, Κοτσιφάλι, Παμίδι, Φωκιανό, Μεσενικόλα, Μαύρο Καλαβρυτινό, Μούχταρο, κι η λίστα είναι ακόμη μακριά – μάλιστα κάποιοι ισχυρίζονται πως οι ελληνικές ποικιλίες ξεπερνούν κατά πολύ τις 800! Σε κάθε περίπτωση, ο βαθμός δυσκολίας στην οινοποίηση αυτών των ποικιλιών υπήρξε πολύ μεγαλύτερος από όσο μπορούμε να φανταστούμε, αφού τα στοιχεία σχετικά με την καλλιέργεια και την οινοποίησή τους ήταν ανύπαρκτα, και κάθε προσπάθεια ενασχόλησης με τις περισσότερες από αυτές τις ποικιλίες έπρεπε να ξεκινήσει από το μηδέν. Σε πολλές εξ αυτών των περιπτώσεων, υπήρξε μεγάλη δυσκολία ακόμα και στην ταυτοποίηση της ποικιλίας, αφού στα αμπέλια καλλιεργούνταν διάσπαρτα και ανάμεικτα, πολλές ποικιλίες μαζί. Το ξεσκαρτάρισμα ακολούθησε μια διεξοδική μελέτη των δυνατοτήτων κάθε ποικιλίας, αφού πολλές από αυτές λόγω της ιδιαιτερότητάς τους οινοποιούνταν μόνο σε χαρμάνια με άλλες ποικιλίες. Για παράδειγμα, η αιγαιοπελαγίτικη Μανδηλαριά, που είναι μια βαφική ποικιλία, με πολύ έντονο κόκκινο χρώμα, αλλά με λιγότερο ενδιαφέρον στα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της, οινοποιούνταν μαζί με τη Μονεμβασιά, το Μαυράθηρο ή το Ασύρτικο, ώστε να αποδώσουν τα μέγιστα εν τη ενώσει. Αντίθετα, άλλες ποικιλίες, όπως το Μαυροτράγανο, αποδεικνύουν σταδιακά τη δυναμική τους, το μπρίο και την ικανότητα να υπάρξουν από μόνες τους. 

Η προσπάθεια συνεχίζεται και ολοένα περισσότεροι οινοποιοί στρέφονται στις ντόπιες ποικιλίες, αφού είναι πλέον σαφές πως τόσο η ελληνική αγορά όσο, κυρίως, οι αγορές του εξωτερικού, ενδιαφέρονται περισσότερο για τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά που συμπυκνώνονται σε αυτά τα κρασιά του terroir και της εντοπιότητας, παρά για ένα ακόμα Cabernet ή για ένα Syrah, μέτριου ή έστω και καλού επιπέδου. Είναι άλλωστε τόσο απολαυστικό να γεύεσαι σε κάθε γουλιά τους σπάνιους χαρακτήρες που αναδίδει ένα Μαυροτράγανο από τη Σαντορίνη, ένα Φωκιανό από την Ικαρία, μια Μαυροκουντούρα από την Εύβοια, και τόσο γοητευτικό να ανακαλύπτεις τις πρωτόγνωρες αρετές ενός Βερτζαμί από τη Ζάκυνθο ή την Αχαΐα, ή το ζηλευτό ταμπεραμέντο ενός Αυγουστιάτη από τη Σάμο. 

Οι ετικέτες

Αυγουστιάτης, Οινοποιία Βακάκη
Παράγεται στη Σάμο, από μια ποικιλία που γνωρίζουμε από τη Δυτική Ελλάδα, και κυρίως από την εξαιρετική εκδοχή του Κτήματος Μερκούρη. Πρόκειται για ένα βαθύχρωμο ερυθρό κρασί, με συμπυκνωμένα «μαύρα» αρώματα από σοκολάτα, πιπέρι, μαρμελάδες φρούτων του δάσους, καπνό και μπαχαρικά. Πληθωρικό και γενναιόδωρο σώμα, με τανίνες δουλεμένες σωστά. Επίγευση μεγάλη και πικάντικη. Συνοδεύει: Κυνήγια, κρέατα στα κάρβουνα, ψητά στο φούρνο, λουκάνικα.

Νεγκόσκα, Κτήμα Τάτση
Το έτερον ήμισυ του Ξινόμαυρου, η Νεγκόσκα, που στα χαρμάνια τους μεταφράζεται στα περίφημα κρασιά με την επωνυμία ΠΟΠ Γουμένισσα, δίνει μόνη της ένα κρασί ευκολόπιοτο και ιδιόμορφο. Με απαλά κόκκινα φρούτα στη μύτη, που συνδυάζονται με πινελιές από φουντούκια, μπαχάρι και ζαμπόν, στόμα που μπαίνει με γλύκα, ήπιων τόνων, ευκολόπιοτο και δροσερό. Συνοδεύει: Πίτσες, ζυμαρικά με κόκκινες σάλτσες, κοκκινιστά κρέατα.

Μαυροκουντούρα, Κτήμα Αβαντίς
Η Μαυροκουντούρα στην Εύβοια αποδεικνύεται ένας χαρισματικός παίκτης. Δίνει ένα κρασί με μπουκέτο από αρώματα δαμάσκηνου, καφέ, πιπεριού, μελάνι και ζαμπόν, με στόμα γεμάτο και τανικότητα που μαρτυρά μια καλή δυναμικότητα εξέλιξης. Συνοδεύει: Κρεατικά στην κατσαρόλα με πικάντικες σάλτσες, ψητά στη σχάρα, αλλαντικά.

Κοτσιφάλι, Κτήμα Λυραράκη
Το Κοτσιφάλι συνοινοποιείται συνήθως μαζί με τη Μανδηλαριά, κι αυτό συμβαίνει λόγω της έλλειψης σταθερότητας στο χρώμα του. Έτσι, στην Κρήτη υπάρχουν αρκετοί ΠΟΠ οίνοι με χαρμάνια των δυο ποικιλιών. Μονοποικιλιακές οινοποιήσεις του θα βρούμε λίγες. Μία αξιόλογη εξ αυτών είναι από το Κτήμα Λυραράκη. Σε αυτό το κρασί το Κοτσιφάλι εκφράζεται με ένα μεσαίας έντασης, διάφανο ερυθρό χρώμα, με κερασένια μύτη, με ίχνη από πιπέρι και φρέσκα βότανα, ευκολόπιοτο και ζουμερό, μεσαίου όγκου, με τραγανή οξύτητα και φρουτώδες τελείωμα. Συνοδεύει: ντοματοσαλάτες, πίτσες, λαδερά λαχανικά.

Μεσενικόλα, Οινοποιείο Καραμήτρου
Ποικιλία: Μαύρο Μεσενικόλα
Αυτό το σπάνιο κρασί από τη λίμνη Πλαστήρα διακρίνεται από ένα ερυθρό λαμπερό χρώμα κι αρώματα κόκκινων φρούτων και αποξηραμένων ξηρών καρπών, βανίλιας και βουτύρου. Στόμα παχύ, ελαφρά τανικό, με οξύτητα. Συνοδεύει: Ψητά κρέατα, μαγειρεμένα λιπαρά κρέατα και μεγάλα λιπαρά ψάρια μαγειρεμένα με παραδοσιακές συνταγές.

Άβατον, Κτήμα Γεροβασιλείου
Ποικιλίες: Λημνιό, Μαυρούδι, Μαυροτράγανο
Από το Κτήμα Γεροβασιλείου, στην Επανομή, δοκιμάζουμε ένα θαυμάσιο χαρμάνι τριών καθαρόαιμων ελληνικών ποικιλιών, που εκφράζονται με σκούρο κόκκινο, σχεδόν μαύρο χρώμα, με αρώματα μαρμελάδας φρούτων, μελιού και γλυκών μπαχαρικών, αλλά και βανίλιας, κακάο και καπνού. Έχει στόμα γεμάτο και πληθωρικό, αν και ταυτόχρονα φιλικό, με ωραία ισορροπημένη οξύτητα και θαυμάσιες τανίνες σε εξέλιξη. Συνοδεύει: Κρέας μαγειρεμένο στο φούρνο ή την κατσαρόλα, με πλούσια, συμπυκνωμένη κόκκινη σάλτσα.

Λημνιώνα, Κτήμα Θεόπετρα
Μια ποικιλία που αποδεικνύεται χαρισματική, έτσι όπως αντιμετωπίζεται από το οινοποιείο της οικογένειας Τσιλιλή στα Μετέωρα. Έχει πυκνό κερασί χρώμα, μύτη εκφραστική και με χαρακτήρα, που απαρτίζεται από νότες μαρμελάδας, βύσσινου και ξερών δαμάσκηνων, με ίχνη από βιολέτα και γλυκά μπαχαρικά. Στόμα μέτριου όγκου, με τανίνες ευδιά- κριτες και οξύτητα κοφτερή. Συνοδεύει: Γλυκόξινα πιάτα, πουλερικά με πικάντικες σάλτσες, πίτσες και ζυμαρικά με κόκκινες σάλτσες.

Γεροντόκλιμα Βερτζαμί, Αμπελώνες Αντωνόπουλου
Το Βερτζαμί είναι περισσότερο γνωστό ως Λευκαδίτικη ποικιλία, όμως οι Αμπελώνες Αντωνόπουλου στην Πάτρα έδωσαν μια άλλη, πολύ ενδιαφέρουσα διάσταση στην ποικιλία, δίνοντας ένα βαθύχρωμο, κοσμοπολίτικο κρασί με συμπυκνωμένο φρούτο, μεταλλικότητα, όπως επίσης και ένα μπουκέτο από αρώματα δρυός, δέρματος, καραμέλας και βοτάνων. Στόμα ρουστίκ, πληθωρικό, με ζωηρά τα αρώματα της μύτης, με οξύτητα ισχυρή και τανικότητα που το κάνει ιδιαιτέρως αρρενωπό. Συνοδεύει: Κρεατικά στα κάρβουνα, πιάτα με μπαχαρικά, εδέσματα με μανιτάρια.

Ξενόλοο, Οινοποιία Γαβαλά
Ποικιλίες: Μαυροτράγανο, Βουδόματο, Αθήρι
Οι δύο ερυθρές ποικιλίες χαρμανιάζονται μαζί με το λευκό Αθήρι, δίνοντας ένα πολύ ιδιόμορφο κρασί, με το χαρακτήρα της Σαντορίνης εντυπωμένο στο DNA του. Έντονη διαφάνεια στο κεραμιδέρυθρο χρώμα του, αρώματα από μαρμελάδα βύσσινο, σταφίδα, καφέ, γαρίφαλο και μοσχοκάρυδο στη μύτη. Στόμα κοφτερό και ιδιότροπο, μεσαίου όγκου, με τανίνες παρούσες. Συνοδεύει: Λαδερά λαχανικά, τηγανιτά και μεζεδάκια, σαγανάκια θαλασσινών.

Μαυροτράγανο, Κτήμα Χατζηδάκη
Ένα περιορισμένης εμφιάλωσης κρασί, με μια πινελιά από Μανδηλαριά. Η Σαντορίνη γίνεται προφανής μέσα από τον ξεχωριστό χαρακτήρα του, που διακρίνεται για το βαθύ ερυθρό χρώμα του, τα αρώματα φρέσκων μαύρων φρούτων, τη μεταλλικότητα και τη γήινη αίσθηση. Καλής πυκνότητας σώμα και τανίνες πικάντικες κι άγουρες ακόμα, που φαίνεται πως χρειάζονται κι άλλο χρόνο για να μαλακώσουν. Έντονη αίσθηση βαρελιού στην επίγευση και ελαφριά πικρίλα. Συνοδεύει: Κόκκινα κρέατα και γενικά φαγητά με κόκκινες σάλτσες.

Rossiu Di Munte, Βλάχικο, Κατώγι Αβέρωφ
Ένα ρουστίκ κρασί με πυκνό ερυθρό χρώμα και γενναιόδωρη μύτη με αρώματα κόκκινων ώριμων φρούτων και αρωματικών βοτάνων όπως μέντα, μπαχαρικά, πιπέρι και βανίλια. Είναι αρκετά λιπαρό, με απαλή γεύση που θυμίζει ώριμο δαμάσκηνο, έχει ισορροπία κι αργό, επίμονο τελείωμα. Μια ποικιλία γηγενής, της περιοχής των Ιωαννίνων, που καθώς φαίνεται έχει τα φόντα να μεγαλουργήσει. Συνοδεύει: Σύνθετα πιάτα με κόκκινα κρέατα και κυνήγια, αλλά και με αρνί σούβλας, εντόσθια, αλλαντικά και πικάντικα παλαιωμένα τυριά.

Τσαπουρνάκος, Κτήμα Βογιατζή
Η σπάνια αυτή ποικιλία οινοποιείται στο Βελβεντό, δίνοντας ένα πολύ ξεχωριστό, ρουστίκ κρασί. Έχει σκούρο βυσσινί χρώμα, μέτριας έντασης μύτη με το βύσσινο να εξελίσσεται ώριμα, δίνοντας τη θέση του σε αρώματα ντομάτας, βαρελιού, βανίλιας και ξύλου, με κάποιες φυτικές νύξεις. Νόστιμο στόμα, καλοδομημένο, με στρογγυλές τανίνες, πιπεράτη και αρκετά καλής διάρκειας επίγευση. Συνοδεύει: Κρέας μαγειρεμένο με φρούτα, πατέ χοιρινού, πιάτα με ξηρούς καρπούς και γλυκές αποχρώσεις, ώριμα κίτρινα τυριά.