Η έλευση του χριστιανισμού στην Ελλάδα πολλά θα αλλάξει. Ήθη, έθιμα και παραδόσεις προαιώνιες θα ανατραπούν. Υπάρχει ένα σύμβολο όμως του παλιού πολιτισμού που θα καταφέρει να εισβάλλει πανηγυρικά στη νέα εποχή της προσευχής και της εγκράτειας: το κρασί…
«Εγώ είμαι ο οίνος ο πραγματικός και ο πατέρας μου είναι ο καλλιεργητής». (Κατά Ιωάννη 15:1).
Η έλευση του χριστιανισμού στην Ελλάδα πολλά θα αλλάξει. Ήθη, έθιμα και παραδόσεις προαιώνιες θα ανατραπούν, ο πολιτισμός θα πάρει άλλο δρόμο, το αρχαιοελληνικό πνεύμα θα κυνηγηθεί ποικιλοτρόπως, θα σταλεί στο πυρ το εξώτερον ως ειδωλολατρικό στο σύνολό του, για να ‘ρθει μια μέρα που θα αποκατασταθεί εν μέρει η τιμή του, τουλάχιστον σε ότι αφορά τους κλασικούς φιλοσόφους. Οι θεοί των ανθρώπινων παθών θα αντικατασταθούν από τον έναν, το Θεό του πνεύματος, τον υπεράνω σαρκικών αναγκών, και ο διχασμός ψυχής και σώματος θα πάρει πλέον δραματικές διαστάσεις (για το σώμα βέβαια).
Ο νέος κόσμος ήρθε να αντικαταστήσει τον παλιό, το Θείο Δράμα πήρε τη θέση του αρχαίου δράματος. Από όλα τα σύμβολα του παλιού πολιτισμού μόνο ένα θα εισβάλει πανηγυρικά στη νέα εποχή της προσευχής και της εγκράτειας: το κρασί. Απίστευτο το πώς, πάντως κατόρθωσε να εξασφαλίσει στον εαυτό, μαζί με το ψωμί, κεντρικότατη θέση στα χριστιανικά μυστήρια. Απέσπασε δε, πάλι αυτό και το ψωμί, τη μεγαλύτερη τιμή που μπορούσε να αποσπάσει εκπρόσωπος της ύλης, όταν ο ίδιος ο Ιησούς έλεγε «πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο εστί το αίμα Μου». Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο Νώε ήταν ο πρόγονος του Διονύσου, ως προς την αμπελουργική τέχνη τουλάχιστον, άνθρωπος που επίσης έζησε και υπέφερε με έντονο τρόπο από τον κύκλο της ζωής και του θανάτου. Γράφεται στη Γένεση (9:20) ότι ο Νώε φύτεψε ένα αμπέλι και ήπιε από το κρασί του και μέθυσε, και βρέθηκε γυμνός μέσα στον οίκο του. Την ίδια μοίρα και το πεπρωμένο που σχετίζεται με το δίπολο θανάτου – ζωής βίωσε σύμφωνα με το βακχικό μύθο και ο Διόνυσος, και βέβαια ο Ιησούς, που όρισε το Θείο Δράμα και που φέρεται να είπε: «Εγώ είμαι ο οίνος ο πραγματικός και ο πατέρας μου είναι ο καλλιεργητής». (Κατά Ιωάννη 15:1).
Ουδείς κρυφός υπό τον …οίνο
Φαίνεται να υπάρχει μια θεϊκή τάση που θέλει τις υπερβατικές δυνάμεις να φανερώνονται μέσω του κρασιού. Η αναφορά του Ιωάννη, παραδείγματος χάριν, στο Γάμο στην Κανά της Γαλιλαίας, με τη σημείωση ότι πρόκειται για το πρώτο θαύμα του Ιησού, είναι σημείο αναφοράς για κάθε έρευνα που προσπαθεί προσεγγίζει θέλοντας ή μη τη σχέση του κρασιού με τη θρησκεία, αλλά και πιο συγκεκριμένα την υπόγειους δεσμούς των παλιών και των νέων δοξασιών. Γράφει ο Απόστολος και μεταφέρουμε με τον τρόπο μας:
«Και την τρίτη μέρα έγινε ένας γάμος στην Κανά της Γαλιλαίας και η μητέρα του Ιησού ήταν εκεί. Και ο Ιησούς με τους μαθητές του ήταν καλεσμένοι στο γάμο. Και όταν (οι καλεσμένοι) θέλησαν κρασί, η μητέρα του Ιησού τού είπε ότι δεν έχουν κρασί. Και ο Ιησούς τής απάντησε: γυναίκα τι μπορώ να κάνω γι’ αυτούς; Η ώρα μου δεν έχει έρθει ακόμη. Η μητέρα είπε στους υπηρέτες: ότι σας πει να κάνετε, κάντε το. Και τέθηκαν εκεί έξι λίθινα δοχεία, κατά τις συνήθειες του εξαγνισμού των Εβραίων, συμπεριλαμβανομένων δύο – τριών ατομικών. Και ο Ιησούς τούς είπε: γεμίστε τα με νερό. Και τα γέμισαν μέχρι επάνω. Και τους είπε πάλι: βγάλτε το τώρα. Και δώστε στον πρώτο τη τάξει να πιει. Και όταν ο πρώτος τη τάξει δοκίμασε, το νερό είχε γίνει κρασί… Και χωρίς να ξέρει την πηγή του, το εξύμνησε. Αυτή ήταν η αρχή των θαυμάτων…».
Τα «Επιφάνια» ή Φώτα, που γιορτάζει με κάθε τιμή ολόκληρη η χριστιανοσύνη, στις 6 Ιανουαρίου, στηρίζονταν κατά τις ανατολικές εκκλησίες, ημερολογιακά, σε δύο μεγάλες στιγμές της ζωής του Χριστού: τη βάφτισή του (Κατά Μάρκον 1:9-11) και το πρώτο του θαύμα, δηλαδή το γάμο στην Κανά (Κατά Ιωάννη 2:1-12), στον οποίο ο Ιησούς έκανε την πρώτη φανέρωση της θεϊκής του ιδιότητας. Η 6η Ιανουαρίου είναι όμως και κατά τη βακχική παράδοση ημέρα αποκάλυψης (φανέρωσης δηλαδή) του Διονύσου, που και αυτή συντελείται μέσω της μετατροπής του νερού σε κρασί, μοτίβο πολύ συνηθισμένο στη διονυσιακή μυθολογία. Ιανουάριο άρχιζαν και όλες οι γιορτές προς τιμήν του θεού για να ολοκληρωθούν Απρίλιο, που σημαίνει ότι τουλάχιστον χρονικά συμπίπτουν με τις μεγάλες γιορτές της χριστιανοσύνης, από τα Φώτα δηλαδή μέχρι το Άγιο Πάσχα και την Ανάσταση. Και ως προς το περιεχόμενό τους συνδέονται και οι δύο άμεσα με το θάνατο του θεού (βίαιος και αποτρόπαιος του Διονύσου, αφού το σώμα του κομματιάστηκε, βίαιος και αποτρόπαιος και του Χριστού, που μοίρασε το ψωμί στους μαθητές του λέγοντας «πάρτε να φάτε, αυτό είναι το σώμα Μου που κομματιάζεται για σας») και της φύσης, αλλά και της αναγέννησής τους (Ανάσταση), την αρχή δηλαδή του νέου κύκλου για τη γη και τους ανθρώπους της.
Κρασί θα πίνουμε, ο κόσμος να χαλάσει
Tην προσφορά του ψωμιού με την έννοια του σώματός του και του κρασιού με την έννοια του αίματος, πολλοί ερευνητές από αυτούς που θεωρούν ότι ο Χριστός ήταν η μετεξέλιξη του Διόνυσου, που άρμοζε στις πιο εξελιγμένες κοινωνίες, θα τη θεωρήσουν εξευγενισμό της ανθρωποφαγίας, που ως συνήθεια ανήκει σε πρωτόγονες εποχές της ανθρωπότητας. Εμείς, πάλι, θα τη θεωρήσουμε μια ακόμη αδιαμφισβήτητη απόδειξη της εξέχουσας σημασίας που είχε ανέκαθεν το ψωμί και το κρασί στη διατροφή και την καθημερινή ζωή μας. Όσο για τους παραλληλισμούς μεταξύ του πριν και του μετά, σκοπό έχουν να καταδείξουν με έναν ακόμη τρόπο πως ο οίνος παραμένει αγαπητός μες στους αιώνες και στις παραδόσεις του λαού μας, παλιές, νέες ή μεταμοντέρνες. Για τους Έλληνες το κρασί είναι πολιτισμική μοίρα, το αγαπάνε και θα το πίνουνε όπως κι αν είναι ο κόσμος. Ακόμη κι αν χαλάσει…