FOOD STORIES | Για πολλούς ξεκίνησε η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Το σαρακοστιανό τραπέζι είναι μια παράδοση που κρατάει χρόνια και συναντιέται με τις σύγχρονες αρχές της υγιεινής διατροφής.
Σύμφωνα με έρευνα του ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών), που είχε πραγματοποιηθεί προ τριετίας τέτοιον καιρό (από 6 έως 18 Μαρτίου με δείγμα 800 καταναλωτές από όλη την Ελλάδα) 1 στους 6 καταναλωτές νηστεύει όλη τη Σαρακοστή, ενώ ο αριθμός αυξάνεται κατακόρυφα τη Μεγάλη Εβδομάδα, οπότε δήλωσαν ότι νηστεύουν 2 στους 3. Αναλυτικότερα, συνολικά ολόκληρη τη Σαρακοστή δήλωσε ότι νηστεύει το 17% των ερωτηθέντων, το 67% δήλωσαν ότι νηστεύουν τη Μεγάλη Εβδομάδα, ενώ συνολικά σε όλες τις νηστείες καθ’ όλο το έτος δήλωσε ότι νηστεύει το 15% των ερωτηθέντων.
Πιο δύσκολα «κόβεται» το λάδι…
Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων θεωρεί τη διατροφή της νηστείας υγιεινή επιλογή σε ποσοστό 73%. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, το τρόφιμο που «κόβεται» πιο δύσκολα για τους νηστεύοντες είναι το λάδι, καθώς πρόβλημα στο να το απαρνηθεί δήλωσε πως αντιμετωπίζει ποσοστό 85%. Ακολουθούν τα γαλακτοκομικά σε ποσοστό 76% και στα γλυκά σε ποσοστό 62%. Αντίθετα στη νηστεία ψαριού και κρέατος αρκετοί ερωτηθέντες φαίνεται πως αντεπεξέρχονται ευκολότερα, καθώς το ποσοστό όσων δυσκολεύονται να την εφαρμόσουν είναι 41% και 52% αντίστοιχα, με μόλις το 10% και 18% εξ αυτών να δηλώνει πως δυσκολεύεται πολύ.
Τα Νηστίσιμα-Σαρακοστιανά του ICookGreek
Η σαρακοστιανή κουζίνα. Δεν υπάρχει ίσως πιο περιεκτικός τρόπος να περιγράψει κανείς τη βασική κουζίνα της νηστείας πριν από το Πάσχα από αυτό το παραδοσιακό, σατιρικό τραγουδάκι, που μαζί με τις Απόκριες, αποχαιρετά το κρέας και το τυρί για να υποδεχτεί τα όσπρια και τα χορταρικά και βέβαια το κρεμμύδι και το πράσο, που νοστιμίζουν τα νηστίσιμα πιάτα, μαγειρευτά ή πίτες:
«Περάσανε οι αποκριές, με γλέντια και τραγούδια, ήρθε κι η Σαρακοστή, μ’ ελιές και με φασούλια / Κι ακούτε τι παρήγγειλε, η Καθαροδευτέρα/ Πέθανε ο Κρέας πέθανε κι εψόφησε ο Τύρος / σήκωσ’ ο Πράσος την ουρά κι ο Κρέμμυδας τα γένια / κι η Βρούβα η παλιόβρουβα, με τα χορτάρια τ’ άλλα / με χάρη αναμένουνε να πέσουν στην τσουκάλα».
Τα «χορτάρια» γίνονταν βραστά, τσιγαριαστά, γιαγνί ή μετατρέπονταν σε γεμίσεις για νηστίσιμες πίτες. Κάποια όσπρια εκτός από σούπες γίνονταν και «κεφτέδες», όπως στην περίπτωση των ρεβιθιών.
Σπανακόρυζα, πρασόρυζα και λαδερά, με πρωταγωνιστές την αγκινάρα και τον αρακά, εμφανίζονταν στο τραπέζι τις μέρες που επιτρεπόταν το λάδι, τα θαλασσινά, αν ο τόπος τα πρόσφερε ενίσχυαν το μενού, ενώ παξιμάδια, ελιές και λογιών λογιών τουρσιά ήταν σταθερά παρόντα για να «κόβουν» την πείνα.
Οι παλιές νοικοκυρές είχαν βρει τρόπους να νοστιμίσουν τα φαγάκια τους με το λάδι, το κρεμμύδι, την ντομάτα, το κρασάκι, τα εκπληκτικά μυρωδικά της μεσογειακής γης που καθώς έμπαινε στην άνοιξή της, τα έδινε όλο και πιο μυρωδάτα, όλο και πιο άφθονα.
Σήμερα η Σαρακοστή είναι έναυσμα για πάρα πολλούς ανθρώπους να μετριάσουν ή να απέχουν εντελώς από το κρέας, τα γαλακτοκομικά, τα αυγά, όχι κατ’ ανάγκη εκκινούμενοι από κάποιο θρησκευτικό κίνητρο, αλλά για λόγους υγείας και αποτοξίνωσης. Τηρώντας μια χαλαρή διατροφική σχέση με το παλιό μενού (όσπρια, χόρτα, λαχανικά, φρούτα, παξιμάδια, ελιές κ.λπ.), αλλά εντάσσοντας ας πούμε στο διαιτολόγιό τους τα ψαράκια, πετυχαίνουν για κάποιες μέρες του χρόνου να έρθουν πολύ κοντά σ’ αυτό που η σύγχρονη διεθνής επιστημονική κοινότητα υμνεί ως «μεσογειακή διατροφή».
Η νηστεία της Σαρακοστής. «Τα έθιμα της Σαρακοστής, επειδή συνδέονται εν πολλοίς με τη θρησκευτική συμπεριφορά του λαού και τη λατρεία των νεκρών του τηρούνται περισσότερο από άλλα. Η τήρησή τους δεν έχει σχέση τόσο με τις κοινωνικές τάξεις όσο με τις ηλικίες. Οι μεγαλύτεροι στην ηλικία νηστεύουν, μετέχουν στη λατρεία των ψυχών (ψυχοσάββατα, μνημόσυνα), και παρακολουθούν τις ακολουθίες των χαιρετισμών», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Δρ. Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, επιστημονική συνεργάτης του Κέντρου Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.
Η νηστεία είναι το βασικό χαρακτηριστικό της Σαρακοστής. «Την πρώτη ημέρα, δηλαδή την Καθαρή Δευτέρα δεν καταναλώνονται τα υπόλοιπα της Τυρινής. Καθαρίζονται ακόμη και τα πιατικά και τα υπόλοιπα φαγητά δίνονταν παλιότερα σε όσους δεν νήστευαν. Η έννοια αυτή της αλλαγής τονίζεται και με την έξοδο στη φύση, όπου καταναλώνονται νηστίσιμα φαγητά και ψωμί άζυμο (λαγάνα), χωρίς δηλαδή προζύμι. Στον Τίρναβο της Θεσσαλίας την Καθαρά Δευτέρα μαγείρευαν το μπουρανί (=χορτόσουπα αλάδωτη από σπανάκι, ρύζι και λίγο ξίδι) ενώ τραγουδούν άσεμνα αποκριάτικα τραγούδια. Τέτοιες εκδηλώσεις αποτελούν μάλλον προσπάθεια προέκτασης της αποκριάς και δεν θυμίζουν την αυστηρή σαρακοστή που αρχίζει», λέει η κ. Καμηλάκη και προσθέτει: «Η αποχή, λοιπόν από το κρέας, τα γαλακτοκομικά, τα αβγά και γενικά από ουσίες που επιβαρύνουν τον ήδη καταπονημένο από το χειμώνα οργανισμό θα διατηρηθεί μέχρι το Πάσχα με κατάλυση ψαριών μόνο του Ευαγγελισμού (25 Μαρτίου) και του Λαζάρου».
