LOOOKING BACK | Η ξεχασμένη ιστορία του παγωτού -και μιας λέξης- που χαρακτήρισε τα αστικά κέντρα της Ελλάδας τις μεταπολεμικές δεκαετίες για να σβήσει σταδιακά στο γύρισμα της εποχής, κάπου στα τέλη του ’70.
Θυμάμαι τον πατέρα μου να παραγγέλνει κασάτο. Καλοκαίρι απόγευμα, σε παραθαλάσσιο καφεζαχαροπλαστείον -ίσως στον Πόρο. Καθώς είχα μια απέχθεια από μικρή πρός τα κόντιτα και τα φρουί γλασέ (ήμουν το εκνευριστικό εκείνο παιδάκι που τα …έφτυνε επιμελώς ένα προς ένα από το κεκάκι του) αφενός δε δοκίμασα ποτέ, αφετέρου για χρόνια είχα μείνει με την αίσθηση ότι «κασάτο» λεγόταν ένα είδος παγωτού με φρουτάκια που εξαφανίστηκε γιατί μάλλον δεν άρεσε σε κανέναν. Αμ, δε…
Ψάχνοντας πολύ αργότερα την ιστορία του βρήκα σε ένα εισαγωγικό κείμενο της Βίκυς Κουμάντου την πραγματική ετυμολογία της λέξης που είναι αλληλένδετη με την ιστορία του παγωτού στην Ελλάδα και που δε σχετίζεται με τη γεύση του όσο με το σχήμα και τον τρόπο παρασκευής του: «Qashatah (κασάτα) στα αραβικά σημαίνει “μπολ”. Το παγωτό κασάτα ονομάστηκε έτσι από το μπολ στο οποίο σχηματιζόταν. Σταδιακά, στην Ελλάδα προσαρμόσαμε την κατάληξη, ώστε να ταιριάζει στο γένος (ουδέτερο) και έγινε παγωτό κασάτο».
Αλλά τι ήταν αυτά τα ειδικά «μπολ» και πώς βρέθηκαν οι Έλληνες ζαχαροπλάστες στα μέσα του 20ού να φτιάχνουν τα παγωτά τους μέσα εκεί; Γράφει ο kefalonitis.com σε ένα ιστορικό άρθρο με τίτλο «Από το γιάτσο στο παγωτό κασάτο»:
«{…} Η μεγάλη τελειοποίηση ήρθε αργότερα που τα παγοποιεία διέθεταν στην κατανάλωση πάγο περισσότερο «ψημένον» που επιδεχόταν μεγαλύτερες δόσεις αλατιού, άρα και περιθώρια μεγαλύτερης ψύξης. Τότε είναι που έφεραν τις στρογγυλές σαν μπάλες φόρμες (συνήθως επάργυρες) από την Αυστρία, τις οποίες γέμιζαν με ποικιλίες φτιαγμένου παγωτού, τριών-τεσσάρων ειδών και τις παραγέμιζαν με καραμελωμένα φρούτα. Κλεισμένες τις τοποθετούσαν στην ειδική σαλαμούρα, να χώνονται βαθιά μέσα στην ψύξη για να κρυσταλλώνεται το περιεχόμενό τους! Στρώμα πάγου – στρώμα αλάτι… Και πάλι η ίδια διαδικασία πέντε με έξι φορές, στρώματα στρώματα, μέχρι να γεμίσει η βαρέλα με τις φόρμες να καταψύχονται. Όταν μετά από 4-5 ώρες τις έβγαζαν, άνοιγαν τα δυο ημισφαίρια και έκοβαν στα τέσσερα τη στρογγυλή παγωτόμπαλα. Αυτό το τεταρτημόριο σερβιρισμένο στο μπολ, με ένα μπισκότο γαρνιτούρα, ήταν το παγωτό κασάτο, για την απόλαυση του οποίου, ουρές στα κοσμικά ζαχαροπλαστεία, να μην προλαβαίνουν οι σερβιτόροι και καρέκλα να μη μένει στιγμή αδειανή!»
Λέει ακόμη μιλώντας για την Καφαλονιά άλλων εποχών το εν λόγω άρθρο: «Εξυπακούεται πως, δυνατότητα για την κατασκευή αυτού του είδους του παγωτού, υπήρχε μόνο τις Κυριακές! Τότε που τα μαγαζιά είχαν την ευχέρεια να παρασκευάζουν 5-6 είδη παγωτού, γιατί το κασάτο, τόσο καλύτερο όσο μεγαλύτερη η ποικιλία του και τέτοια, μόνο με τη μεγάλη κατανάλωση της μέρας μπορούσε να υπάρξει! Μεγάλη φαντασία, περισσότερος κόπος και αφάνταστη αγωνία για την επιτυχία, ιδιαίτερα στη διαδικασία της ψύξης, ήταν τα βασικά στοιχεία για την παρασκευή του καλού κασάτου. Tα αγνά υλικά δεν αναφέρονται, γιατί τούτο ήταν αυτονόητο{…} Στο χρονικό διάστημα ανάμεσα στην Απελευθέρωση και το σεισμό του 1953, το ζαχαροπλαστείο με τα πιο ονομαστά κασάτα ήταν η “Βοσκοπούλα” των αδερφών Καππάτου στο τελευταίο οίκημα δεξιά πριν το Θέατρο “Ο Κέφαλος”».
Αυτό ήταν λοιπόν το θρυλικό κασάτο για το οποίο βρίσκουμε σήμερα αρκετές συνταγές τόσο διαφορετικές μεταξύ τους, γεγονός που τελικά εξηγείται, αφού η αρχική λέξη περιέγραφε το σχήμα και την τεχνική -όχι τόσο το περιεχόμενο.
Πρώτη δημοσίευση: 10 Ιουνίου 16 | PHOTO: oldalexandroupoli.gr
