Αν είσαι μητέρα, θα το ζήσεις κι αυτό: τη στιγμή που πρέπει να μιλήσεις σε ένα παιδί, που είναι όλη σου η ζωή, για τον έρωτα και το θάνατο.
Αν είσαι μητέρα, θα το ζήσεις κι αυτό: τη στιγμή που πρέπει να μιλήσεις σε ένα παιδί, που είναι όλη σου η ζωή, για τον έρωτα και το θάνατο.
Ο.Κ., υποθέτω πως πάντα έρχεται αυτή η στιγμή: η αμήχανη στιγμή που ένα παιδί κάνει μια ερώτηση που δοκιμάζει την ετοιμότητά σου, ρίχνει στο καναβάτσο τους φόβους σου και κάνει σκόνη την ανόητη αυταρέσκειά σου. Πώς; Κάνοντας μια ερώτηση, εκείνη που δεν είσαι σίγουρος αν μπορείς να την απαντήσεις -ή αν θες να το κάνεις- αλλά ξέρεις ότι δεν πρέπει να την αποφύγεις. Στην περίπτωσή μας, η στιγμή ήρθε τον περασμένο μήνα. Νύχτα, λίγο πριν τον ύπνο, μέσα από σκεπάσματα και νυσταλέα φιλιά – και ξαφνικά δυο μάτια σκούρα, σαν πηγάδια απορίας. «Μαμά, τι είναι AIDS;». Ναι, μάλιστα.
Εντάξει, είχε προηγηθεί εκείνο το δεκαήμερο μπαράζ τρομο-ενημέρωσης, των φρικαλέων τίτλων («Μοίραζαν θάνατο», «Άλλες πέντε οροθετικές ιερόδουλες στον εισαγγελέα», «Βόμβα AIDS στην Αθήνα» κ.λπ.) του χυδαίου κανιβαλισμού ανθρώπινου «κρέατος» σε τηλεοράσεις και εφημερίδες, της εμετικής διαπόμπευσης γυναικών-σκιών, ανθρώπων σε ένα φτηνό προεκλογικό θέατρο. Θα ευχόμουν το παιδί μου να μην τα είχε δει όλα αυτά. Αλλά τα είδε.
Δεν ανήκω σε κείνους που πιστεύουν πως τα παιδιά δεν πρέπει να μαθαίνουν από νωρίς για το σεξ – όχι σ’ έναν κόσμο που το σεξ είναι παντού: στις σκέψεις, στις κουβέντες μας, κρεμασμένο στα μανταλάκια στα περίπτερα, στην τηλεόραση, σε videoclip, στις ταινίες, στις πινακίδες, στα κινητά, στο internet και σε ολόκληρη την κουλτούρα των media. Σίγουρα όχι σε μια χώρα που οι έφηβοι, αγόρια και κορίτσια, έχουν συχνά την πρώτη τους επαφή στα 13 και στα 14. Το βρίσκω ανόητο ή τελείως μάταιο να προσπαθείς να αποφύγεις ΤΗ συζήτηση. Και ναι, στο σπίτι μας η κουβέντα με τα σποράκια και το πώς γεννιούνται τα παιδιά έγινε νωρίς. Και μετά ξανά, και ξανά, με πολλούς «ενήλικους» όρους, για το σώμα και τις λειτουργίες του. Το AIDS, όμως, είναι κάτι άλλο, όχι πια «η μαμά και ο μπαμπάς αγαπιούνται και αγκαλιάζονται». Είναι η σκιά του φόβου και του θανάτου πάνω από τον έρωτα. Για πάντα.
Οι ψυχολόγοι λένε πως εκεί, γύρω στα 8 με 10, οι φόβοι των παιδιών αλλάζουν. Παύουν να φοβούνται το σκοτάδι, τους δράκους, τον Μπαμπούλα, καταλαβαίνουν τη σχέση αιτίας και αποτελέσματος, ξέρουν πως αν ανέβεις σε ένα δέντρο, μπορεί και να πέσεις. Τα δεκάχρονα φοβούνται τον άνθρωπο, το τραύμα, την αρρώστια, το ατύχημα. Τα περισσότερα έχουν ήδη βιώσει έναν θάνατο στην οικογένεια ή στο φιλικό τους περιβάλλον. Ξέρουν τι σημαίνει «απώλεια». Και θέλουν να μιλάνε για τους φόβους τους. Αλλά, αν είσαι γονιός, το ΑΙDS είναι πρώτα απ’ όλα μια βουτιά στους δικούς σου φόβους, στα ερωτηματικά που σκάνε με θόρυβο μες στο μυαλό σου: Άραγε ξέρω τι πρέπει να σου πω; Είμαι καλή μάνα; Θα σε ενημερώσω σωστά; Θα μάθεις κάτι; Μήπως πρέπει να σε τρομάξω; Πώς να σε προφυλάξω; Θα θυμάσαι; Θα προσέχεις; Μου υπόσχεσαι ότι θα προσέχεις; Θα είσαι ασφαλής όταν δεν είμαι κοντά σου; Θα είσαι πάντα υγιής, τυχερός, χαρούμενος; Θα ζήσεις καλά; Θα ζήσεις για πάντα;
Κι όλα αυτά είναι σχεδόν ωραία, στη θεωρία. Αλλά η πραγματικότητα και κάτι πολύ άβολες αμερικανικές στατιστικές δείχνουν πως στα καταγεγραμμένα περιστατικά με AIDS μόνο το 1% –και κάτι λιγότερο– αυτών που αρρωσταίνουν είναι παιδιά μικρότερα των 20 χρόνων. Όμως το 21% είναι άτομα γύρω στα 20, που σημαίνει πως, καθώς το AIDS μπορεί να έχει μεγάλη περίοδο επώασης, τα εικοσάχρονα που έχουν AIDS μπορεί να προσβλήθηκαν από τον ιό όταν ήταν έφηβοι ακόμα. Κι αυτό, δυστυχώς, δεν σου αφήνει πολύ χρόνο.
«Μαμά, τι είναι AIDS;». Aχ, αγόρι μου, ΑΙDS είναι τρόμος, είναι σκοτάδι, είναι το χέρι που μου σφίγγει τα σωθικά. Είναι η σχεδόν ακατανίκητη επιθυμία μου να σε πάρω αγκαλιά και να σε φυλακίσω εκεί και να μην σε αφήσω ποτέ να βγεις έξω, να περάσεις ένα δρόμο ή να γνωρίσεις και να αγαπήσεις ένα κορίτσι. Αλλά η ζωή σου είναι εκεί έξω και σε περιμένει και φωνάζει δυνατά– μια ζωή δυνατή, μυστήρια, μαγική, που έχει χιλιάδες δώρα να σου δώσει, χαρές και έρωτες και αγκαλιές και ηδονές ανείπωτες. Γι’ αυτό, το μόνο που μου μένει τώρα, είναι να σου εξηγήσω…
«Άκου… Στα ελληνικά, το λέμε Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσοποιητικής Ανεπάρκειας. Είναι μια αρρώστια που παθαίνεις από έναν κακό και μοχθηρό ιό. Φαντάσου πως μες στο σώμα μας υπάρχει ένας στρατός από κύτταρα που πολεμάει τις αρρώστιες. Ο ιός καταστρέφει αυτά τα κύτταρα-πολεμιστές και έτσι ο άνθρωπος μπορεί να αρρωστήσει πολύ. Όταν κάποιος κολλάει αυτόν τον ιό, λέμε πως είναι “οροθετικός”. Αν αρρωστήσει, λέμε πως έχει AIDS. Oι άνθρωποι ανησυχούν πολύ για το AIDS, γιατί δεν υπάρχει ακόμα φάρμακο γι’ αυτό – δεν είναι όπως η γρίπη ή η ιλαρά ή σαν να πονάει η κοιλιά σου και πίνεις κάτι και σου περνάει. Αν αρρωστήσει κάποιος από AIDS, θα πεθάνει. Αλλά μη φοβάσαι – τα παιδιά, πολύ πολύ σπάνια παθαίνουν AIDS, αν όχι ποτέ.
Ο ιός του AIDS βρίσκεται στο αίμα, στο σπέρμα, στα υγρά που εκκρίνει το σώμα μας κατά τη σωματική επαφή – ξέρεις, όπως όταν ο μπαμπάς και η μαμά αγαπιούνται και αγκαλιάζονται. Μπορεί να τον κολλήσεις αν κάνεις έρωτα με κάποιον που πάσχει από AIDS ή αν μοιραστείς μαζί του μια σύριγγα για να κάνετε μια ένεση. Αυτό συνήθως συμβαίνει με ανθρώπους που παίρνουν ναρκωτικά – θυμάσαι που μιλήσαμε γι’ αυτό; Δεν πρέπει ποτέ –ΜΑ ΠΟΤΕ ΠΟΤΕ– να κάνεις σεξ χωρίς προφυλακτικό. ΠΟΤΕ, ούτε για μια φορά. Δεν αρκεί να νομίζεις πως ξέρεις το πρόσωπο με το οποίο θα έρθεις σε επαφή, κι αυτό να σου ’χει πει πως δεν είχε άλλο σύντροφο πριν από σένα ή πως δεν έχει ΑΙDS – oι άνθρωποι έχουν πολλά μυστικά, λένε ψέματα, κάνουν λάθη. Παλιότερα, νομίζαμε πως AIDS έχουν μόνο οι ομοφυλόφιλοι και μόνο αυτοί μπορεί να σε κολλήσουν. Τώρα, ξέρουμε πως αυτό είναι λάθος.
Δεν κολλάς AIDS από τα ούρα, τα κόπρανα, τα κουνούπια ή τους σκύλους και τις γάτες. Δεν το κολλάς αν πέσεις και χτυπήσεις το πόδι σου και τρέξει αίμα, ούτε ακόμα αν ακουμπάς, αγκαλιάζεις ή τρως από το ίδιο πιάτο με έναν άνθρωπο που είναι οροθετικός, αν βρίσκεστε στον ίδιο χώρο, ή αν π.χ. πάτε σχολείο μαζί. Γι’ αυτό, αν γνωρίσεις κάποιον που έχει AIDS πρέπει να προσπαθήσεις να είσαι καλός μαζί του και να του φερθείς όπως θα φερόσουνα σε οποιονδήποτε άλλο. Να μην κρίνεις, να μην καταδικάζεις, να μη φοβάσαι, αλλά να προσέχεις. Και να αγαπάς πολύ. Μου το υπόσχεσαι;»…
